Şehirlere sosyolojik pencereden bakınca demografik yapı, herhalde en ilgi çekici hususlardan biri olur. Bu başlık içinde; cinsiyet, yaşlı-genç-çocuk, okuma-yazma ve eğitim seviyeleri, kır kökenli nüfus, medeni hal, meslekler, diller, inançlar gibi pek çok bakımdan nüfusa ilişkin bilgiler yer alır. Bilhassa bu sonuncular, o mekânlarda geçmişte hangi kültürlerin yaşadığına da gönderme yapar ki bu, toplumsal hafıza bakımından da değerli bir mirastır.

Dünyada olduğu gibi Türkiye şehirlerinin demografik niteliklerini konu edinen oldukça geniş bir literatür bulunmaktadır. Sadece TÜİK raporlarını izlemek bile bu demografik haritaya dair kapsamlı bir bilgi verebilir. Fakat bu raporlarda şehirlerin dilsel-inançsal kimlik özelliklerine yer vermemek neredeyse bir politik adet olmuştur. Gerekçeleri de elbette ‘politiktir’. Ne var ki nüfusun dilsel-inançsal kimliklerine ilişkin bilgiye yer vermeden şehir demografisini ve/veya şehir sosyolojisini anlamak olanaksızdır.

∗∗∗

Demografinin asıl işlevi ve ilgilendiği husus tam da bizdeki biçimiyle ilgilenmiyor göründüğü alandır. Sözgelişi Gürcülerden bahsetmeden Kocaeli şehir demografisine dair yazılan her şey eksik kalır. Laz dili-kültüründen bahsetmeden Artvin’i anlayamazsınız. Çanakkale Pomaksız, Edirne Romansız, Adapazarı Abhazsız, İstanbul Rumsuz, Diyarbakır Kürtsüz, Mardin Süryanisiz, İzmir Yahudisiz nasıl........

© Birgün