Gökadalar nasıl oluştu? Neden bu kadar farklı şekillere sahipler? Evrende elementler nasıl dağıldı? Bu sorular, sadece evrenin geçmişini anlamamıza yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda kendi gökadamızın geleceği ve başka dünyalarda yaşam bulma olasılıkları gibi çok daha büyük soruların cevaplarına giden yolu da aydınlatıyor. Bu soruların cevabını bulmamızda son yıllardaki en büyük yardımcımız ise zamanın derinliklerine bakmamızı sağlayan James Webb Uzay Teleskobu (JWST).

JWST, en eski gökadaları gözlemleyerek onların evrimini bugünkülerle kıyaslama ve eski gökadalardaki yıldız türlerini inceleme imkanı sunuyor. Binlerce gökada üzerinde yapılan tayfsal gözlemler sayesinde, hidrojenden daha ağır elementlerin nasıl oluştuğunu ve bu oluşumun gökadaların milyarlarca yıllık evrim süreçlerini nasıl şekillendirdiğini anlamaya başlıyoruz.

Geçtiğimiz ay yayımlanan iki ayrı araştırma, bizden 11 milyar ışık yılı uzakta bulunan, her biri yaklaşık 26.000 ışık yılı genişliğinde iki halkalı gökadanın çarpışmasıyla oluşan ilginç bir yapıyı mercek altına aldı. Araştırmacıların kiminin ‘‘Kozmik Baykuş’’ kiminin de “Sonsuz Gökada” adını verdiği bu sistem, adeta evrenin bize gönderdiği kozmik bir kartpostal.

Evrenin büyük ölçekli yapısını ve gökadaların zaman içindeki evrimini anlamayı amaçlayan, birçok dalgaboyunda gözlemlerle desteklenen, kapsamlı bir gökyüzü taraması olan COSMOS (Cosmic Evolution Survey) projesi Hubble Uzay Teleskobu’nun yanı sıra yer ve uzay tabanlı birçok teleskobun katkısıyla yürütülen devasa bir çalışma. Gökyüzünde üç dolunay büyüklüğünde bir alanda milyonlarca gökadaya dair detaylı veriler sunuyor. JWST’nin katkısıyla oluşturulan COSMOS-Web projesi ise bu alanın şimdiye kadarki en derin ve ayrıntılı kızılötesi gözlemini gerçekleştirdi. Kozmik Baykuş sistemi de tam olarak bu veri zenginliğinin içinde, COSMOS bölgesinde keşfedildi ve bu sayede hem büyük ölçekli gökada birleşmeleri hem de süper kütleli kara deliklerin erken evrendeki kökenleri üzerine eşsiz bir pencere aralamakta.

Çarpışarak Kozmik........

© Birgün