1980 öncesindeki Türk Dil Kurumu’nun iyi çalışan bilimsel yarkurulları vardı. O kurullarda görev alan dilbilimciler, yabancı sözcüklere Türkçe karşılıklar bulur; çeşitli uğraş alanları ve meslekler için terim sözlükleri hazırlarlardı. 12 Eylül askeri darbesinden sonra özerk yapısı kaldırılan TDK sıradan bir devlet dairesine dönüştürülünce ortada ne dil özleşmesi ne terim çalışması kaldı. Darbe öncesinde yayımlanan terim sözlüklerinin güncellenmiş yeni basımları da yapılmadı. Resmi TDK’ye seçenek olarak 1987 yılında kurulan Dil Derneği de bu konuda önemli bir varlık gösteremedi. Türkçemiz o yüzden yıllardır yetkin ve etkin bir kurumun gözetim ve koruyuculuğundan yoksun olarak yol almaya çalışıyor…

* * *

Geçenlerde okuduğum bir makalede “yöndeşme” sözcüğü geçiyordu. İlk kez karşılaşıyordum bu sözcükle. Anlamını yaklaşık olarak kestirebilsem de tam ve doğru tanımını öğrenmek için TDK’nin bilgisunardaki Güncel Türkçe Sözlük’üne baktım. Orada yer verilmemişti bu sözcüğe. Öz Türkçe sözcüklere sıcak bakmadığını bildiğim bir kurumun sözlüğüne “yöndeşme”nin girmemiş olmasına çok da şaşırmadım. Daha sonra büyük bir umutla Dil Derneği’nin Türkçe Sözlük’üne göz attım. Aa, orada da yokmuş! Akademik ortamda kullanılan bir sözcüğün, Dil Derneği’nin sözlüğünde olmamasını doğrusu yadırgadım.

Demek ki bu kurumlar, değişik çevrelerdeki dilsel gelişmeleri izlemiyorlar. Öyle olmasaydı, bu güzel sözcüğü çoktan katmışlardı güncel sözlüklerine…

* * *

“Yön” sözcüğünden türetilen “yöndeşme”, eş yönde, aynı yönde karşılıklı........

© Birgün