Öğretici olduğu kadar incitici, tüketici, yorucu, zorlayıcı, örseleyici de olabilen yaşlanma süreci için İngiliz şarkıcı David Bowie “Yaşlanmak insanı başlangıçtan beri olması gerektiği kişiye dönüştüren olağanüstü bir süreçtir” diyor. Katılıyorum olağanüstü olduğuna. Zira bu dönemde de hasar görmez mükemmel bir hayat yok

İnsan yaşlanmayı, kendi yaşlanma sürecinde öğreniyor. Yaşlılığa ve yaşlanmaya dair bazı şeyleri öncesinden biraz biliyorsam da kendi yaşlanma sürecimde çok şey öğrendim. Ve daha neler öğreneceğim kim bilir? Her bir yaşlı biricik ve diğerlerinden bağımsız olduğuna göre -galiba- ben de yaşım ilerledikçe olmam gereken kişiye dönüşüyorum.

2025 yılı Dünya Yaşlılar Günü vesilesiyle yaşlılık döneminde yapılması ve yapılmaması gereken bazı noktaları -bir kez daha- sıralayıp gereksinimi olanların yararına sunalım; işe yarar umudu ve dileğiyle.

Öncelikle yaşlandığını kabullenerek hayatını kolaylaştır. Sağlığına her daim özenli ol. İyi bir sağlık okur yazarı olmaya çalış, hastalıklar konusunda sağlıklı kaynaklardan bilgi al. İnternetteki arama motorlarında bilgi kirliliği olduğunu unutma. Doktorunun önerilerine harfiyen uy. Kontrollerini geciktirme. Birden fazla rahatsızlık için sağlık kuruluşuna gitmen gerektiğinde aciliyete göre bilinçli sınırlama yap.

Günde 7–8 saat düzenli uyu. Stres ve kaygı uyku kaliteni düşürür. Evde basit egzersizler, dışarıda kısa ama mümkün olduğunca tempolu yürüyüşler yapmak, kafein ve alkol tüketimini azaltmak, digital cihaz kullanım süresini sınırlamak uyku kaliteni arttırır. Uyku öncesi müzik dinle. Gündüz uyuyup gece oturma. Gün ışığının kıymetini bil.

Bağışıklığını güçlendirmek için sağlıklı beslen. Tüm emekli ve yaşlı insanlar gibi zorlu ekonomik koşullarda olsan da, sağlıklı gıda maddelerine erişimde güçlük çeksen de iyi beslenmek için elinden geleni yap. Öğün atlama, bol su iç, işlenmiş/ hazır gıdalardan ve doymuş yağlardan kaçın. Vitamin ve antioksidanları doktor önerisiyle al.

Günde iki kez dişlerini fırçala, gargara yap, -varsa- diş protezini temizle. Diş fırçanı sıkça değiştir. Ağız sağlığın için kalsiyum-fosfor ve A-C-D vitamini içeren besinleri tüket, asitli içeceklerden kaçın. Dişlerini sıkıyor ve gıcırdatıyorsan engellemek için gereğini yap. Değilse diş dolgu ve kaplamaların kırılabilir, eklemlerin ağrıyabilir, beslenmen bozulabilir ve dolayısıyla bağışıklığın düşer.

Sırt, bel, kalça ve iskelet sisteminin sağlığı için hareket ederek riskleri azalt. Hareketsizlik kas kaybının artmasına, kemik sertliğinin azalmasına, kemik erimesine, kronik hastalıkların ivmesinin artmasına ve diyabet, obezite, Alzheimer gibi hastalıklara yol açabilir.

Önlemek için kendi yaş ve bedenine uygun yürüme, esneme, denge gibi egzersizleri düzenli olarak yaparak beden ve ruh sağlığını koru. Evde hareket ve egzersiz yaparak düşme-kırık riskini azalt, kemiklerinin kireçlenmesini ve erimesini engelle. Büyük eklem kırıklarının damarlara pıhtı atarak tıkanma riski oluşturduğunu unutma.

Sevdiklerinden makul taleplerde bulun, onlar endişeliyse anlayışlı ol. Zira anlaşılmanın yolu, anlamaktan geçiyor. Kendini tanı; fiziksel kapasite, kas gücü ve uyumu, görme- işitme- yeme- uyuma- dışkılama- aktivite gücünü, kendine bakım kapasiteni iyi değerlendir. Kendini olduğundan daha aciz gösterme, yapabileceğin işleri yap.

Her şeyden ve herkesten yakınma. Ağzına geleni söyleme. Aşırı alıngan, endişeli, yaygaracı, kavgacı ve geçimsiz olma. Uzlaşmacı ol. Eleştirilerin yapıcı olsun. Çevrendekilere -ihtiyatlı- güven. Karşındakini dinle. Temkinli ol her daim. (Varsa), bellek zayıflığınızı kabullen ve gerekli önlemleri al. Sürekli geçmişten, ölümden konuşmayın. Olaylara itidalle yaklaş. Gerektiğinde ilişkilerini sınırla. Küçük şeylerle

Dijital iletişim araçlarıyla pek çok iş-işlem daha az emek, zaman ve para harcayarak yapıldığından, sanal da olsa sosyal etkileşimi arttırdığından bu mecrayı aktif kullanmak için kendini geliştir. Görme, işitme ve dokunma organlarındaki kayıp ve gerilemeler nedeniyle kullanımında zorlanırsan yakınlarından destek talep et. Mobil cihaz kullanımı özgüvenini arttırır, dışlanmışlık duygunu azaltır ama aşırı temas fiziksel ve psikolojik sağlığını olumsuz etkiler. Telefonunu mikrofonu açarak kullan. Görüşmelerini iki-üç dakikayla, görüntülü olanları 4-5 dakikayla sınırla. Okumakta zorlanıyorsan yakınlarından sana yazılı değil sesli mesaj atmalarını iste. Bu mecrada tanıştığın kişilere telefon ve İBAN numaranı verme. Online alışverişten kaçın.

Günün belli saatlerinde, güvenilir kaynaklardan haber izleyin. Var olan hobilerini sürdür, mümkünse yenilerini edin. Ev içi uğraşılarını çeşitlendir. Mesela günlük tutun, yaşam öykünü yaz, televizyonda ve/veya internette komedi, belgesel ve Yeşilçam filmleri ve diziler izle, sesli kitap ve podcast dinle, internetten kültür-sanat videoları izle, mobil oyunlar oyna, nostaljik şarkılar dinlerken eşlik et, bahçe ve balkon çiçekçiliği yap, el işi yap, video kaydedip sevdiklerine gönder, her fırsatta hareket et.

Yaşlılara (da) yöneltilen fiziksel, cinsel, sözel-duygusal, ekonomik, sosyal acı/ ızdırap veren ya da verme olasılığı bulunan tüm eylemler örn: bağırıp çağırma, iteklenme, azarlanma, hakarete uğrama, ilgisizlik vb. gibi davranışlar şiddettir. Yapılması gerekenlerin yapılmaması ihmaldir; yapılmaması gerekenlerin yapılması istismardır ve ihmalin zaman içinde istismara dönüşebileceğini, istismarın ihma de içerebileceğini unutma.

Yaşamını denetleyemediğini başkalarının bilmesini istemediğin, suçluluk duygusu, korku ve tehdit veya nasıl tepki vereceğini bilmediğin için sessiz kalmanın şiddet davranışların arttıracağını unutma.

Fiziksel şiddet gördüğünde sağlık personeline ve karakol görevlilerine söyleyerek şiddetin kayda geçmesini sağla. Onayın........

© Bianet