Birleşmiş Milletler (BM)’in İnsanî Gelişme Endeksi (İGE) Raporu 2025 yayınlandı. Bu yılki ana tema yapay zekâ oldu ve ‘Bir Seçim Meselesi: Yapay Zekâ Çağında İnsanlar ve Olanaklar’ başlığıyla yayınlandı.

Bu raporda gelişme kaydedilen ilerleme, sağlık ve eğitimin yanı sıra gelir düzeyleri bakımından elde edilen başarıları kapsayan ve İGE olarak bilinen göstergeler kümesi inceleniyor.

2025 İnsani Gelişme Raporu’nda; Eşitsizliğe Uyarlanmış İGE, Gezegensel Baskılara Uyarlanmış İGE ve Toplumsal Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi gibi, gelişme sonuçlarına daha ayrıntılı bir bakış sunan tamamlayıcı endeksler de yer alıyor.

2025 Raporu’nda yayınlanan 2024 yılına ilişkin çalışma, Dünya’nın birçok yerinde ilerlemenin durakladığını gösteriyor. Hatta 2024’teki artış o denli zayıf ki, kıyaslama yapılırsa 1990 yılından sonraki en güçsüz artış olarak gözüküyor.

Raporda ayrıca yoksul ve varsıl ülkeler arasındaki eşitsizliğin üst üste dört yıldır arttığı ve uzun vadeli olarak bu durumun tersine dönme olasılığının azaldığı vurgulanmış. UNDP Başkanı Achim Steiner’a göre 2024’teki bu zayıf artış ‘yeni normal’ haline gelirse, 2030 amaçları ve hedefleri onlarca yıl ötelenebilirmiş. Steiner’a göre, o zaman Dünyamız daha güvensiz, daha bölünmüş, ekonomik ve ekolojik şoklara karşı daha kırılgan hale gelecekmiş.

Rapora göre, en düşük İGE değerlerine sahip ülkeler, gelişme açısından ağır zorluklarla karşılaşırken, borç bunalımları, ticaret savaşları ve istihdam yaratmayan sanayileşme gibi olgular da bu zorlukları daha da derinleştiriyor.

Steiner’a göre bu durumdan acilen çıkış bağlamında yapay zekânın gizilgücü önemli bir rol oynayabilir. Raporda kullanılan anketten çıkan sonuçlara göre, yapay zekânın otomasyon yaratacağı, istihdamı olumlu etkileyeceği görüşleri ağır basıyor. Yanıtlayanların yalnızca yüzde 13’ü yapay zekânın iş yitimine yol açacağını düşünüyor. Düşük ve orta İGE değerlerine sahip ülkelere yakınsak bakarsak, bu ülkelerdeki anket yanıtlarının sonucu ilginç: Yanıtların yüzde 70’i yapay zekânın verimliliğe olumlu etki yapacağını düşünüyor. Yanıtların üçte ikisinde gelecekte yapay zekânın sağlık, eğitim ve iş amacıyla kullanılacağı beklentisi ifade edilmiş.

Raporda yapay zekâya insan odaklı bir bakışla eyleme geçilmesi için üç kritik alan belirlenmiş:

4 İnsanların yapay zekâ ile yarışmak yerine onunla işbirliği yaptığı bir ekonomiyi inşa etmek

4 Yapay zekânın tasarımdan uygulamaya kadarki yaşam döngüsünün tamamına insan istencini yerleştirmek

4 Sağlık ve eğitim dizgelerini 21. yüzyılın gereklerini karşılayacak şekilde çağcıllaştırmak.

Yapay........

© Aydınlık