Türkiye’nin modernleşme sürecinde ismi pek bilinmeyen ancak etkisi derinden hissedilen bir figür vardır: Moiz Kohen, nam-ı diğer Tekin Alp. Kendisi, Sabataycılık kökenli bir düşünür, yazar ve ideolog olarak, Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Türk milliyetçiliği ve laiklik ekseninde önemli fikirler ortaya koymuş bir isimdir. Bugün, Tekin Alp’in hayatı ve yaptıkları üzerinden, Sabataycılığın Türkiye’deki etkilerine ve bu grubun kritik alanlardaki varlığına bir göz atalım.

Moiz Kohen’den Tekin Alp’e: Bir Kimlik Dönüşümü

Moiz Kohen, 1883 yılında Selanik’te doğdu. Sabataycı bir ailenin çocuğu olarak yetişen Kohen, erken yaşlardan itibaren fikir dünyasına ilgi duydu. Selanik, o dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun entelektüel ve kültürel açıdan en canlı şehirlerinden biriydi. Kohen, burada hem Batılı fikirlerle tanıştı hem de Türk milliyetçiliğinin ilk filizlerini gördü. İttihat ve Terakki’nin yükselişiyle birlikte, Türkçülük akımına yakınlaştı ve kendisini bu ideolojinin bir savunucusu olarak konumlandırdı.

Moiz Kohen, Cumhuriyet’in ilanından sonra “Tekin Alp” ismini aldı. Bu isim değişikliği, onun Türk kimliğine olan bağlılığının bir göstergesiydi. Tekin Alp, özellikle Ziya Gökalp’in Türkçülük fikirlerinden etkilenmiş ve bu düşünceleri daha da geliştirerek, Türk milliyetçiliğinin ekonomik ve kültürel boyutlarına odaklanmıştı. Yazdığı kitaplar ve makalelerle, Cumhuriyet’in kurucu kadrolarının düşünce yapısını şekillendiren isimlerden biri oldu.

Sabataycılık ve Türkiye’deki Etkileri

Sabataycılık, 17. yüzyılda Yahudi dininden dönme (Sabetay Sevi’nin takipçileri) bir grubun oluşturduğu mistik bir harekettir. Osmanlı İmparatorluğu’nda kendilerini gizleyerek varlıklarını sürdüren bu grup, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte daha görünür hale geldi. Özellikle Selanik kökenli olmaları, onların Cumhuriyet’in kuruluşunda önemli roller üstlenmelerini sağladı. Sabataycılar, eğitim, medya, bürokrasi ve iş dünyasında etkili pozisyonlara geldiler.

Tekin Alp, Sabataycı kökenine rağmen, Türk milliyetçiliği ve laiklik ekseninde bir kimlik inşa etti. Ancak onun hikayesi, Sabataycıların Türkiye’deki varlığının sadece küçük bir parçasını oluşturuyor. Bu grup, özellikle Cumhuriyet’in ilk yıllarında, devletin modernleşme projesine entegre oldu ve kritik alanlarda etkisini hissettirdi.

© Akasyam