Bat dnyas - hssaten Avrupa - liberal hlylarla geen otuz senenin ardndan, insanlk tarihinin bir krizler tarihi olduu realitesiyle yeniden yzlemek zorunda kalmtr. Bu yzleme, yalnzca entelektel bir kriz deil, ayn zamanda Bat toplumlarnn gelecek tasavvurlarnn ve siyas dzenlerinin yeniden sorguland esasl bir dnm noktas olarak karmza kmaktadr.

Salih imek/ Yazar

Souk Sava'n nihyeti, dnya siyaset sahnesinde yepyeni bir devrin balangc olarak telkki edilmiti. Sovyetler Birlii'nin k, Varova Pakt'nn dal ve Dou Avrupa devletlerinin sr'atle liberal demokrasiye intikli, Bat dnyasnda ksmen abartl bir iyimserlik ve heyecan dalgasnn domasna sebebiyet vermitir. Berlin Duvar'nn ykl, Almanya'nn yeniden birlemesi gibi sembolik hdiseler, tarihin aknda deta bir mihenk ta addedilmi ve entelekteller arasnda byk bir cokuyla karlanmt. Batl aydnlar, siyas ideolojilerin mcadelesinin nihyete erdiine, liberal demokrasi ve serbest piyasa ekonomisinin daim hkimiyet te'sis edeceine dir eksiz bir imna teslm olmulardr. Hssaten sosyal bilim literatrnde bu sarslmaz inancn tecelllerine her shifede tesdf etmek mmkndr.

Bu fikriytn en mhim temsilcilerinden biri ve marka yzne dnen ahsyeti hi phesiz Francis Fukuyama olmutur. Fukuyama, Hegel'in tarih diyalektiini kendine rehber edinmek sretiyle, yapt karmlarla liberal demokrasinin ve kapitalist piyasa ekonomisinin artk ideolojik atmalar bitiren nih sentez olduunu ileri srmt. Fukuyama'ya gre dnya, artk devrimlerin ve ideolojik mcadelelerin deil, kresel ticaretin, ekonomik entegrasyonun ve liberal deerlerin ekillendirdii bir hle tekml etmiti. Bu yeni ada, sava yerine bar, ihtilaf yerine mzakere, mcadele yerine rekbet esas olacakt.

Uluslararas ilikilerde de byk deiimler yaand. Devletler aras krizlerin diplomasi yoluyla sulha erdirilmesi, uluslararas messeselerin glenmesi ve atmalarn nlenmesi gibi hedefler, siyaset sahnesinin merkezine yerleti. Birlemi Milletler'in yan sra Avrupa Birlii, NATO ve AGT gibi kurumlar, bu yeni dnya dzeninde bar muhafaza etme ve ihtilaflar bertarf etme misyon ve hlysn messes hllerinde cem ettiler. Bosna krizinde Dayton Antlamas, Krfez Sava'ndaki uluslararas koalisyon gibi misller, diplomasinin kriz zme kudretine olan gveni kuvvetlendirmiti.

Bat Avrupa toplumlar, sava ve kahramanlk kltrnden uzaklaarak, "post-heroik toplum" olarak tbir edilen yeni bir sosyolojik modele evrildiklerini iddi etmilerdi. Bu yeni cemiyet modelinde fedakrlk, kahramanlk, iddet ve mcadele gibi geleneksel kavramlar marjinallemi; bunlarn yerine insan haklar, evre hasssiyetleri, demokratik katlm ve toplumsal eitlik gibi deerler ykselmiti. Bu dnemde Avrupa'da en ok rabet gren entelekteller arasnda Hannah Arendt'in eski eserleri, Jrgen Habermas, Judith Butler gibi isimler bulunmaktayd. Habermas'n "mzkereci demokrasi" teorisi, toplumlar mzakereye ve diyaloa tevik ederken, Butler kimlik ve farkllk mes'elelerini tartmann merkezine tamt. Arendt'in totalitarizm zerine derinlikli tahlilleri ve demokrasi minvalindeki nermeleri, Bat'nn demokratik bilincini yeniden ekillendirmi, Michel Foucault'nun iktidar ve sylem analizi, Jacques Derrida'nn yapskm felsefesi ve Zygmunt Bauman'n modernite zerine dnceleri de dnemin hkim entelektel atmosferini belirlemiti. Hatt bu savatan, iddetten ve gvenlik temelli tahayylden uzaklama hli o kadar benimsenmiti ki, Steven Pinker The Better Angels of Our Nature: Why Violence Has Declined eserinde iddetin niteliksel ve niceliksel olarak tedricen gerilediini, modernitenin merkez devleti mmkn klan yapsal koullaryla Aydnlanma fikrinin bunda en mhim millerden biri olduunu iddi etmiti.

Bu fikr ve........

© Açık Görüş