ran, yzlmyle Suudi Arabistan'n ardndan Orta Dou'nun en geni topraklarna sahip ikinci lkedir. Buna karlk srail'in yzlm, ran'n yaklak yalnzca yzde 1.26'sna denk gelmektedir. Bu nedenle srail'in stratejik hedefi, rejim deiiklii yoluyla ran' ieriden dntrmek ve kontrol edilebilir bir aktre evirmektir.

Prof. Dr. smail ahin/ Uluslararas Kriz Aratrmalar Merkezi Bakan

srail'in amac ran' igal etmek deil, onu uzun vadede dengeleyici bir mttefike dntrmektir. Belki bu yorum balangta tuhaf karlanabilir. Ancak srail kanadndan yaplan resm aklamalarda yer alan detaylar bu deerlendirmeyi yapmay mmkn hale getiriyor. ncelikle unu belirtmekte fayda var: srail, blgede dorudan igale dayal genileme politikalarnn srdrlebilir olmadn ok iyi biliyor. srail'i destekleyen bata ABD olmak zere dier tm aktrler de bu gerekliin farknda. ran, 1.648.000 kilometrekarelik yzlmyle Suudi Arabistan'n ardndan Orta Dou'nun en geni topraklarna sahip ikinci lkedir. Buna karlk srail'in yzlm, ran'n yaklak yalnzca yzde 1,26'sna denk gelmektedir. Bu nedenle srail'in stratejik hedefi, rejim deiiklii yoluyla ran' ieriden dntrmek ve kontrol edilebilir bir aktre evirmektir.

Ayrca, ran gibi gl bir lkenin dman kalmas, srail'in gvenlii asndan srekli bir tehdit retirken; denetim altna alnm bir ran, srail'in blgesel stnln ve Bat ile olan stratejik ortaklklarn pekitirebilir. Bu yzden Tel Aviv'in amac, ran' askeri olarak ykmak deil, onu ideolojik ve siyasi olarak ntralize ederek uzun vadede uyumlu bir ortak haline getirmektir. uras bilinen bir gerek ki, srail, ran'da Pehlevi dnemini zlemle yad etmektedir. Zira bu dnem, iki lke arasndaki ilikilerin grece istikrarl ve i birliine ak olduu bir zaman dilimiydi. 1941'den lkesini terk ettii 1979 ylna kadar tahtta kalan son ran ah Muhammed Rza Pehlevi dneminde, ran Bat yanls politikalar izliyor ve srail'i dolayl olarak tanyan bir tutum benimsiyordu. zellikle istihbarat, enerji ve askeri alanlarda iki lke arasnda rtl ancak olduka yakn ilikiler bulunuyordu.

Bat izgisindeki ran

1941-1979 yllar arasnda, ran ile srail arasndaki rtk i birliini ekillendiren eitli ortak tehdit alglar sz konusuydu. Bunlarn banda, bata Msr Devlet Bakan Cemal Abdnnsr'n ncln yapt Arap milliyetilii gelmekteydi. Arap milliyetilii hem srail'in varln sorguluyor hem de ran'n blgedeki Arap olmayan kimliine meydan okuyordu. Bir dier nemli tehdit, Souk Sava balamnda Sovyetler Birlii ve komnizmin Orta Dou'ya yaylma ihtimaliydi. Hem ran hem de srail, ABD'nin blgedeki mttefikleri olarak Sovyet nfuzuna kar hassast. ran'daki Tudeh Partisi gibi komnist yaplar, ah rejimi kadar srail'i de endielendiriyordu. Ayrca, srail'e dorudan tehdit oluturan Filistin Kurtulu rgt (FK) ve dier Filistinli silahl direni gruplar, ran tarafndan da Arap radikalizminin bir uzants olarak grlyor ve bu nedenle ah rejimi bu gruplara mesafeli bir tutum sergiliyordu. Benzer ekilde, devrim ncesi dnemde ran'da g kazanmaya balayan slami hareketler de her iki devlet asndan endie vericiydi. Bu yaplar, ran'daki ah rejimini, Bat........

© Açık Görüş