Devlet iin af bir yanda toplum dzenini bozan eylemlerin cezalarnn grmezden gelinmesi anlam tarken dier taraftan tarihsel serven iinde gelien kerim devlet kavramnn bir ifadesidir. Bir yandan istenmeyendir bir yandan gerekli grlen kendi iinde eliki ierir. Bu eliki, itiraz ve istek dengesi tutturulabilse bile tamamen izale edilemez hibir zaman.

Cneyd Altparmak/ Hukuku

"Terrsz Trkiye" sreci ile af konusu tekrar gndeme geldi ve konuulmaya devam ediyor. Af, sosyo-politik bir olgu olmasnn yannda dzenlenme teknii ve mevzuat boyutu sebebiyle bir hukuki kurum ayn zamanda... Bu konunun tarihsel odak noktalarna doru bir yolculuk yapmak, bugnk tartmalar anlamamza yardmc olabilir. Bugn, af kavramna ve mazisine doru sizinle bir yolculuk yapmak istiyorum...

Bir su ileyeni, kusur veya hata yapan balamak anlamna gelen af kavram, "genel af" ifadesine dnnce farkl bir boyut kazanyor. Trk Dil Kurumunun tanmna gre, kamu yararna uygunluu anlaldnda belli bir veya birka su eidi iin yaplan kovuturmalarn durdurulmas, verilmi cezalarn kaldrlmas veya azaltlmas olarak tanmlanyor.

Genel ve zel af...

Af konusu hukuki olarak ikiye ayrlr. Birincisi genel (umumi) aftr. Herkes iin istisnasz biimde kan dzenlemedir. kincisi ise zel (hususi) aftr. Bu ise, bir kiinin "zel durumu" sebebiyle affedilmesidir. Bu halde kiinin "salk sorunlar" dikkate alnarak sre yrtlr. Genel af konusu tm anayasalarmzda Meclis'in yetkisinde tutulmutur... Kanun-i Esasi'de padiaha tannan zel af yetkisi 1921 ve 1924 Anayasalarnda Meclise, 1961 Anayasasnda ise Cumhurbakanna tannmtr... Buna gre zetle, "...srekli hastalk, sakatlk ve kocama sebebiyle belirli kiilerin" cezalarn hafifletme veya kaldrma yetkisi Cumhurbakanna verilmitir. Bu durum 1982 Anayasasnda da korunmutur. Yani hali hazrdaki durumun 150 yllk mazisi var.

Affn hukuki sonucu

1926 ylnda yrrle giren 765 sayl Trk Ceza Kanunun 97. maddesinde geen "Umumi af, hukuku mme dvasn ve hkmolunan cezalar btn neticeleri ile birlikte ortadan kaldrr" hkm 5237 sayl Trk Ceza Kanunun 65. maddesine aynen gemi ve hatta geniletilmitir. Buna gre af, hkmolunan cezalar btn neticeleriyle ortadan kaldrr.

Trkiye'de af kmasa bile affa benzeyen onlarca hukuki mekanizma ilerliini devam ettirir. Bu hep byle olmutur. Toplumun sonuca gre hukuki kavramlara anlam yklemesi nedeniyle bir kargaa olduu bilinen bir durumdur. Bir kimsenin tutuklanmas, ceza ald; tahliye edilmesi ise beraat ettii zannedilmesi bilinen bir yanlsamadr. Bunun benzeri durum, cezann ertelenmesi, hkmn aklanmasnn geri braklmas, uzlama veya ndeme ile dava almamas, artl tahliye veya denetimli serbestlik kararlar ile affn kartrlmasnda da ayndr. Bilinenin aksine genel affn uygulamas fazla deildir. Bunun yerine zel durumlara zg ceza indirimi, tahliye veya erteleme kurumlarnn uyguland grlr.

Osmanl'da af...

Devletin sahibi olan sultann, tebaasna bir ltfu olarak grrz aff Osmanl'da. klan seferler, yaplan savalar, tahta kma durumlarnda ska grebiliriz aff. Burada affn bir "ferman" ile duyurulduu, adaletin deil daha ok "merhametin" ar bast bir olgudur bu dnemde af. Osmanl'nn son dnemindeki aflarn siyasi dnm sonras olutuunu grrz. Tanzimat, Islahat Fermanlar sonrasnda gelen aflar, II. Abdulhamit'in tahta k sebebiyle karlan af, II. Merutiyet sebebiyle yaplan dzenleme ve baz olaylar sebebiyle gndeme gelen snrl aflar buna rnektir. 1922'deki son afla "stanbul Hkmeti" egemenlik alann tescillemek ister ama bu perde kapanr, zira artk Meclis Hkmeti ipleri eline almtr...

lk af...

lk evrede de bak as "yeni bir balang" ve "itibar ve egemenlik" tesisidir. lk olarak kurulu evresinde igal kuvvetlerinin "su saydklarn" temizlemekle balad ie hkmet. 5 Aralk........

© Açık Görüş