stihbaratn zelletirilmesi meselesi yalnzca kurumsal ya da hukuki bir sorun deil, ayn zamanda devletin nasl var olacana ve gelecekte gvenliin nasl tarif edileceine dair ok daha kkl bir meseledir. Bu noktada u temel soru ne kmaktadr: Devletin tekelinde domu bir faaliyet, devlet d aktrlerle nasl yeniden ina edilebilir?

Cihad slam Ylmaz/ GVENSAM Genel Koordinatr

Antik dnemden modern ulus-devlet formuna kadar, istihbarat faaliyetleri daima siyasal akln bir uzants olmu; devletin i ve d tehditlere kar varln srdrmesini salayan temel yaplardan biri olarak kabul edilmitir. Bu balamda, istihbaratn doas gerei kamusal bir faaliyet olduu fikri, zellikle 20. yzylda adeta dokunulmaz bir ilke haline gelmitir.

Ne var ki, Souk Sava sonrasnda deien uluslararas sistem, ykselen ok-aktrl gvenlik yaps ve hzla gelien iletiim teknolojileri, istihbaratn da snrlarn yeniden izmitir. Gvenliin yalnzca devlet eliyle salanamayaca fikri, bata askeri alanda olmak zere eitli fonksiyonlarn zel sektre devrini gndeme getirmi; bu sre zamanla istihbaratn zelletirilmesi gibi bir olguyu da beraberinde getirmitir. zellikle 11 Eyll sonras dnemde terrle mcadelede duyulan analitik ve operasyonel ihtiyalar, devletin geleneksel kapasitesinin tesine geecek yeni i birliklerini zorunlu klmtr.

Bugn geldiimiz noktada, veri analitii irketlerinden zel gvenlik firmalarna, siber istihbarat salayclarndan stratejik danmanlk kurulularna kadar geni bir yelpazede zel aktrlerin istihbarat srelerine dahil olduunu grmekteyiz. Bu durum sadece bir organizasyonel deiimi deil, ayn zamanda istihbaratn doasna dair kkl bir dnm de beraberinde getirmektedir. Artk istihbarat, yalnzca devletin tekelinde yrtlen bir faaliyet olmaktan kmakta; kamu ile zel arasnda yeniden ekillenen bir etkileim alan haline gelmektedir.

stihbaratn doas ve devletle kurduu tarihsel iliki

stihbaratn tarihsel serveni, modern devletin evrimiyle yakndan ilikilidir. Machiavelli'den Hobbes'a, Clausewitz'den Weber'e kadar siyasal dncenin kurucu isimleri, istihbaratn dorudan devlet kudretiyle ilikili olduunu vurgulamlardr. zellikle Max Weber'in "meru iddet tekeli" tanm, istihbaratn bu tekelin hem grnmeyen hem de stratejik ayan oluturduunu ima eder. Zira iddetin merulatrlmas kadar, onun bilgiyle ynlendirilmesi de modern devletin asli ilevleri arasndadr.

stihbarat, yalnzca bir bilgi toplama sreci deildir; o ayn zamanda siyasal akln bir uzantsdr. Devlet, varln srdrebilmek ve tehditleri bertaraf edebilmek iin hem ite hem dta gzlem, analiz ve ynlendirme yeteneine sahip olmaldr. Bu durum, istihbaratn dorudan egemenlik kavramyla i ie gemesine neden olmutur. Dolaysyla, uzun bir sre boyunca istihbaratn yalnzca kamusal bir faaliyet olduu, devletin tekelinde yrtlmesi gerektii kabul edilmitir.

Souk Sava dnemi, bu anlayn kurumsallat ve somutlat bir a olarak ne kar. ABD'nin CIA'i, Sovyetler'in KGB'si, ngiltere'nin MI6' ve dier ulusal servisler, istihbaratn yalnzca devlet eliyle yaplabilecei dncesinin somut tezahrleridir. Bu dnem, istihbarat faaliyetlerinin byk lde gizli diplomasi, kar istihbarat ve ideolojik mcadele temelli yrtld, znde devletleraras g rekabetinin bir arac olduu bir adr. Bu yap, istihbaratn "kamusal tekil doasna" dayal klasik paradigmay oluturur.

Ancak bu paradigmada atlaklar, zellikle Souk Sava'n sona ermesiyle birlikte grnr hale gelmeye balamtr.

1980'li yllardan itibaren kamu ynetiminde gzlemlenen neoliberal dnm, yalnzca ekonomik alanla snrl kalmam; kamu hizmetlerinin sunum biimlerine de radikal bir ekilde sirayet etmitir. Bu dnm, zellikle "Yeni Kamu Ynetimi" (New Public Management - NPM) yaklamyla kuramsal zemine oturmu; verimlilik, maliyet etkinlii, performans odakllk gibi zel sektr mantnn kamu alanna tanmasn tevik etmitir.

Bu dnmn gvenlik ve istihbarat gibi geleneksel olarak "dokunulmaz" kabul edilen alanlara da sirayet etmesi zaman alm olsa da, sre kanlmaz ekilde bu alanlar da kapsamtr. Devletin belirli operasyonel ykleri tayamamas, teknolojik gelimelere ayak uydurmakta zorlanmas ve zellikle siber tehditlerle baa kmada uzmanlam yaplara ihtiya duymas, zel sektrn istihbarat srelerine dhil edilmesini bir tercih olmaktan karp, bir zorunluluk haline getirmitir.

Burada dikkat ekici olan husus, zelletirmenin yalnzca bir hizmet devri olarak deil, ayn zamanda bir epistemolojik dnm olarak da tezahr etmesidir. Zira istihbarat artk yalnzca "gizli bilgi" toplama ii deildir. "Ak veri"yi analiz etme, algoritmalarla yorumlama ve farkl disiplinlerle sentezleme srecine dnmtr. Bu dnm, bilginin doasyla birlikte onu ileyen yaplar da dntrmtr.

Dolaysyla, istihbaratn zelletirilmesi meselesi yalnzca kurumsal ya da hukuki bir sorun deil, ayn zamanda devletin nasl var olacana ve gelecekte gvenliin nasl tarif edileceine dair ok daha kkl bir meseledir. Bu noktada u temel soru ne kmaktadr: Devletin tekelinde domu bir faaliyet, devlet d aktrlerle nasl yeniden ina edilebilir?

stihbaratn zelletirilmesi sreci, tek boyutlu bir ynelim deil; ok katmanl, dinamik ve giderek karmaklaan bir yap arz eder. Bu dnm, yalnzca devletin belirli fonksiyonlarn d kaynaklara devretmesiyle snrl kalmaz; ayn zamanda yeni aktrlerin,........

© Açık Görüş