Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın son ABD ziyaretinde gündeme gelen ve bugünlerde siyasetin en canlı gündem maddesi olan Nadir Toprak Elementleri (NTE), küresel ticaret savaşlarının da merkezinde yer alıyor…

Birkaç ay önce ABD Başkanı Trump’ın, Ukrayna ve Grönland’ı bu madenler konusunda anlaşmaya zorlaması, emperyalizmin NTE politikasının ne kadar acımasız ve hayasız olabileceğini de gösteriyor.

Nadir toprak elementleri (NTE), artık ülkelerin ticaret ve rekabet politikalarını belirliyor. Akıllı telefonlardan elektrikli araçlara, füze sistemlerinden yenilenebilir enerji teknolojilerine kadar pek çok alanda yaygın olarak kullanılmaya başlanan bu elementlerin tedariğinde Çin’in baskın konumu öne çıkıyor. Bu durumun yarattığı arz endişeleri, gelişmiş ülkeleri yeni arayışlara zorluyor.

// ÇİN `’INI TEK BAŞINA KARŞILIYOR

ABD yönetimi, nadir toprak elementlerini ulusal güvenlik meselesi olarak görüyor. 2021’de Joe Biden yönetimi, bu kritik mineralleri ulusal güvenlikte öncelikli ilan ederek tedarikte müttefik ülkeler üzerinden tedarik (friend-shoring) ve yurt içinde üretim (on-shoring) stratejilerine ağırlık verdi. Bu politika, dünyanın temiz enerji dönüşümü ve yüksek teknoloji üretimi için hayati önemdeki nadir elementlerde Çin’e olan bağımlılığı azaltmayı amaçlıyordu.

Halen küresel NTE üretiminin yaklaşık yüzde 60’ını tek başına Çin gerçekleştiriyor. İşleme kapasitesinin ise yüzde 90’ına sahip olan Çin, zaman zaman NTE’lerin ihracatını kısıtlama kartını masaya koyarak uluslararası politikada tüm dengeleri bir anda değiştirebiliyor.

Nadir toprak elementleri ve kritik mineraller, modern teknolojilerde ve stratejik sektörlerde hayati bir rol oynuyor. Elektrikli araçlar, yenilenebilir enerji sistemleri, askeri teçhizat ve savunma sanayi teknolojileri, yüksek teknoloji cihazların üretiminde bu elementler hava gibi su gibi bir ihtiyaç.

// TÜRKİYE İÇİN SINAV SORUSU

Bu noktada hepimizin on puanlık sınav sorusu şu:

Türkiye NTE oyununda senaryo yazan tarafta mı yoksa figüran mı?

Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklaması ile dikkatlerin çevrildiği Eskişehir’in Beylikova ilçesi, 694 milyon tonluk rezerv ile Çin’in ardından dünyanın en büyük ikinci NTE rezervine sahip. Küresel nadir toprak elementi piyasasında Çin’in baskın olması, Batılı ülkelerin alternatif tedarikçiler aramasına neden oluyor. Türkiye’nin bu alanda güçlü bir altyapı kurarak, Avrupa ve ABD pazarlarına tedarik sağlayan önemli bir ülke haline gelme potansiyeli bulunuyor.

Stratejik bir aktör haline gelebilecek Türkiye, bu durumun ne kadar farkında emin değilim.

Türkiye'nin Beylikova'da kurduğu pilot tesis bir başlangıç niteliğinde. Ancak ayrıştırma, rafinaj ve nihai ürün üretimi gibi kritik aşamalarda ciddi eksikler bulunuyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, endüstriyel tesise geçiş hedefini sık sık yineliyor.

Bakanlığın açıklamasına göre Eskişehir Beylikova sahasında yaklaşık 690–694 milyon ton cevher bulunuyor. Bu miktar, 800 milyon tonluk rezerve sahip Çin'deki Bayan Obo sahasının ardından dünyanın en büyük ikinci rezervi olarak gösteriliyor.

// REZERV TEK BAŞINA YETERLİ Mİ?

2023'te Enerji Bakanlığı'na bağlı Eti Maden tarafından Beylikova'da açılan pilot tesis yılda bin 200 tonluk üretim kapasitesine sahip. Bakanlığın hedefi ise endüstriyel tesiste yıllık 570 bin ton cevher işlemek.

Dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar........

© 9 Eylül Gazetesi