Bu köşede dün “Nihat Özdemir ve mühendisleri bu hesabı yapmamış olabilir mi?” başlıklı bir yazı yazdım; son zeytinliklerin maden alanı olabilmesiyle ilgili yasa tartışmaları etrafında Türkiye’nin cennet kabul edilen beldesi Gökova körfezi kıyısındaki Yeniköy ve Kemerköy termik santrallarını anlattım, burada kömürle üretime devam etmek yerine güneş enerjisi santralı kurmanın olabilirliğini tartıştım.

Bu yazı, benim hiç ummadığım kadar yankı yarattı, daha sabahın erken saatlerinden başlayarak gün boyu telefonum çaldı, özellikle enerjiyle uğraşan iş insanlarından bu konuda görev yapmış eski kamu yöneticilerine ve halen şirketlerde çalışan profesyonellere kadar pek çok kişi ya telefonla aradı ya da bana elektronik posta yoluyla ulaşıp görüşlerini aktardı, pek çok ilave bilgi verdi. Arayanlar arasında bu iki termik santralın sahibi şirketlerden LİMAK’ın patronu Nihat Özdemir de vardı. Nihat bey bilgi vermek için aradığı için onun sözlerini tırnak içinde aktarmayacağım ama gün boyu yaptığım 20’ye yakın telefon konuşması ve aldığım 50 civarında elektronik postanın hiçbirinde benim yazım için “Saçma bir fantezi yazmıştım” diyen çıkmadı, çoğunluk yazının ana fikrine katılıyordu.

Ben de yazının gördüğü bu ilgiden hareketle bu konuda biraz daha derinleşmeyi, dün çok kaba taslak geçtiğim bazı şeyleri biraz daha detaylandırmayı kendime görev bildim. Sıkılmazsanız bugün onları yazacağım.

En önce, ben dahil herkesin yanlış bildiği bir konuyu düzeltmek istiyorum: Yeniköy ve Kemerköy santralları 2014’te özelleştirildiğinde satılan yegane şey bu santrallar değildi; hatta satılan en pahalı şey de bu santrallar değildi. LİMAK ve IC İçtaş bu ihaleyi o zaman 2,67 milyar dolara kazanmıştı ama şirketlerin verdiği paranın 700 milyon doları santrallar içindi. 2 milyar dolar ise santralların maden sahalarının devralınması için verilmişti.

Ben de dikkatsizlik ederek öyle yazdım, genel olarak herkes de öyle sanıyor ama bu şirketlere tahsis edilen yeni bir maden sahası yok. Gerek 2023’te büyük tartışma yaratan Akbelen ormanları, gerekse bugün üzerinde zeytinlikler bulunan ve maden sahası yapılmak istenen alanlar, bu iki şirketin ortaklığına 2014’te tahsis edilen, yani şirketlerin 2 milyar dolarlık toplam ödemesini yaptıkları alanlar zaten. Bu alanlar peyder pey, santralların ihtiyacı oldukça maden işletmesine açılıyor ve açılmak isteniyor ve her seferinde olay çıkıyor.

Daha da ilginci şu: Bu maden sahalarının sınırları 1970’li yıllarda belirlenmiş ve kayda geçirilmiş, yani bugün tartışılan zeytinlikler veya dün konuştuğumuz Akbelen vs alanları devlet daha 1970’lerde, burada kurulacak santralların sahası olarak belirlemiş bile.

Türkiye, devlete ait enerji santrallarının özelleştirilmesini özellikle 2003 sonrası Ak Parti iktidarları döneminde hızlandırdı. Aslında bu özelleştirmeler 80’ler ve 90’larda yapılmak istendi ama gerekli hukuki altyapı doğru düzgün oluşturulmamıştı, enerji özelleştirmeleri sık sıkAnayasa Mahkemesi ve özellikle de Danıştay kararlarına takıldı.

Ak Parti döneminde bu hukuki altyapı bir ölçüde özelleştirme lehine değiştirildi, örneğin Danıştay’ın rolü sınırlandı vs ve özelleştirme de hızlandı. (Buradaki siyasi tartışmaya girmiyorum, girersem ne siz ne ben içinden çıkabiliriz ama herkesin bu konuda kendine göre bir görüşü çoktan oluşmuş durumda.)

Hızlandı ama özelleştirme yine de sorunluydu. Özellikle termik santrallarda devletin satarken vaat ettiği kömür sahalarıyla gerçekte devralınan sahalar arasında benzemezlikler olduğu iddiaları iş dünyası tarafından çokça dile getirildi, bu sebeple devlete dava açanlar, hatta santralı işletmeyi bırakanlar bile oldu.

Şirket açısından baktığınızda Yeniköy-Kemerköy’de de benzer bir sorun var. Şirket, parasını ödediği maden sahalarını kullanamamaktan yakınıyor. Bu tabiri özellikle termik santral işletmecileri için kullanıyorum: Onlar santral işletmecisi olmaktan çok linyit kömürü madenciliği yapan........

© 10 Haber