Türkiye’de iki tane bütçe vardır. Her yıl Ekim ayının ortasında Meclise sunulan ve yıl başında yürürlüğe giren 2024 Yılı Genel Bütçe. Bu bütçede gelirler, giderler, yatırımlar, sosyal transferler, bütçe açığı yer alır. Bu bütçe perde önünde cereyan eder.

Bunun dışında bir de perde arkasında hatta perde önünden daha zor yönetilen bir bütçe daha vardır, Hazine Finansman Programı. Biraz teknik olmasından ve Meclise gelmediğinden olsa gerek konuşulmayan ama kanaatimce asıl gündeme getirilmesi gereken konu budur; 2024 Hazine Finansman Programı, Türkiye ekonomisinin perde arkası. İç ve dış borçların nasıl çevrildiği, paranın bulunup ödemelerin nasıl yapıldığı ve borç para verenlerin neleri düşündüğü.

Benzetme yaparsak, bir küçük esnafın günlük defteri ve veresiye defteri gibi. Esnaf günlük olarak yaptığı işlemleri, aldığı ve sattığı malları günlük defterine yazar, ay sonu kar mı yoksa zarar mı ettiğinin hesabını yapar. O esnafın çekmecesinin altında bir de veresiye defteri vardır; borç defteri, hangi vadede kime ne ödeyeceği. İşte buna benziyor Hazinenin Finansman Programı, bir tür Hazine Veresiye Defteri.

Her iki bütçenin birbiriyle olan ilişkisini faiz ödemeleri belirler. Geçmişte alınan borçların faizleri Genel Bütçeden ödenirken, anapara ödemeleri yeni borçlanmayla karşılanır. Diğer bir ifadeyle, faiz ödenekleri Genel Bütçede yer alırken, borcun anaparası ise, Hazine Finansman Programında yer alır ve Genel Bütçede gösterilmez. Toplam borç ise, yani veresiye defterindeki borç stoku ise anapara ve faizden oluşur.

Borcu azaltmanın yolu yine faizden geçer, yani faiz dışı fazladan geçer. Faiz dışı denge (açık/fazla), bütçedeki faiz hariç harcamalar ile bütçe gelirleri arasındaki farktır. Genel bütçede faiz ödemelerinden daha fazla faiz dışı elde edebilirseniz, yeniden borçlanacağınız anapara azalacağı için zamanla borç istemekten kurtulabilirsiniz. Diğer bir ifadeyle, faizler yeniden borç alınarak ödenmezse borç stoku büyümez. Eğer faiz ödemeleri içinde yeniden borçlanmaya giderseniz, bu durumda borç stoku büyür, bir müddet sonra borç verenler “acaba ödenir mi” sorusu sormaya başlar veya borç verilecek para kalmadığı zaman borç çevrilemez olabilir.

1984’ten sonra rahmetli Özal döneminde büyük çaplı projelerin finansmanı için içeriden borçlanma yöntemi keşfedildi. Mantık olarak makul........

© Yurt