6 Ekim 1921 tarihinde 1.Meclis’in açık oturumunda bir karar alındı.
Alınan karar sonrası Bolu’dan Yusuf İzzet Paşa, Amasya’dan Ragıp Bey, Afyon’dan Hulusi Bey, Kastamonu’dan Abdulkadir Kemali Bey ve Sinop’tan Hakkı Hilmi Bey olmak üzere beş kişilik bir vekil heyetinden komisyon kuruldu.

Bu heyetin görevi özetle şuydu: Koçgiri bölgesindeki askerî harekât sırasında (Mart-Eylül 1921) iddia edilen katliam, köy yakma ve yağma vakalarını yerinde incelemek, Merkez Ordusu Kumandanı Nurettin Paşa ile Topal Osman birliklerinin sorumluluğunu araştırmak ve varsa af-tazminat gibi olası tedbirleri Meclis’e önermek…

Heyetin görev sahası da Koçgiri, Dersim ve çevresi olarak belirtildi.
Heyet gitti ve araştırmalarını yaptı, daha sonra Meclis’e bir rapor sundu.
Bu raporun adı “Koçgiri Tahkikat Heyeti Raporu”dur.
Raporun sonucunda, 1623 hane ve yüzden fazla köyün yakılıp yıkıldığı, çok sayıda sivilin öldürüldüğü, yine askeri yapıların birçok hukuksuz eylemde bulunduğu kayıt altına alındı.

İlginçtir heyetteki vekillerin hiçbiri Kürt değildir ama raporları rasyoneldir.
Meclis elbette bu rapor ve sonuçları saklıyor.
Biz faniler de ilk olarak 2010 yılında varlığından haberdar olduk.
Koçgiri Tahkikat Heyeti’nin sunduğu raporun bir diğer özelliği de ilk TBMM’nin ilk araştırma/inceleme komisyonu olmasıdır.

***

Bir diğer rapordan daha bahsetmek istiyorum.
Bu da Cumhuriyet’in ilk Kürt raporu olarak ifade edilen, Derviş Hüseyin Hüsnü’nün 1924 tarihli raporudur.

Mülkiye Müfettişi Derviş Hüseyin Hüsnü, 1924 yazında Urfa-Mardin-Diyarbakır hattında köyleri, kazaları ve özellikle aşiretleri gezerek hazırladığı 124 numaralı raporda, devletin Kürt illerindeki gerçek idari/toplumsal durumunu İçişleri Bakanlığı’na sunar.
Rapordan anlaşıldığı kadar Vali Fuad Bey’in bir olaydan duyduğu şaşkınlık üzerine başlıyor araştırmalar. Çünkü bölge yapısı ile merkezi yapı uyumsuzdur. Dolayısıyla raporun amacı bu........

© Yeni Yaşam