Mehmet Öner Ekinci
(Hukukçu – Konuk Yazar)

Öncelikle belirtmek isterim ki, aşağıda paylaştığım görüşler, ‘Kıbrıs Türk Toplumu için Yardım Programı’ kapsamında, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen "Anayasal Konularda Ortak Fikirler Geliştirmek" başlıklı iki toplumlu araştırma projesine sunduğum katkının bir bölümünü içermektedir.

I. Federal Devletin Hukukî Yapısı ve Yetki Paylaşımı

Federal devlet; egemenlik yetkilerini bir anayasa çerçevesinde paylaşan, birden fazla federe birimin oluşturduğu anayasal bir birliktir. Bu devlet yapısında, egemenlik iki düzeyde örgütlenmiştir: merkezi (federal) hükümet ve federe devletler. Her iki düzeyin yetki ve görev alanları anayasal normlarla açıkça tanımlanmıştır.

Federal anayasa hem federal devletin hem de federe birimlerin hukuki statüsünü belirleyen temel normdur. Federal devlete uluslararası hukuk bakımından tüzel kişilik tanınırken, federe devletler bu niteliğe sahip değildir. Dolayısıyla, uluslararası ilişkiler kurma ve uluslararası antlaşmalar yapma yetkisi yalnızca federal devlete aittir; bu yetki, aksi açıkça öngörülmedikçe federe devletlerce kullanılamaz.

Federe devletler, iç hukuk bakımından tüzel kişilik arz eder ve devlet benzeri yapılanmalardır. Kendi anayasa ve yasalarına dayanarak yasama, yürütme ve yargı organlarını oluştururlar. Bu organların teşkili, yetki ve görevleri, ilgili federe anayasa tarafından belirlenir.

II. Çift Katmanlı Hukuk Sistemi ve Normlar Hiyerarşisi

Federal yapılarda çift katmanlı bir hukuk sistemi mevcuttur: federal hukuk düzeni ve her federe devlete özgü hukuk düzeni. Federal hukuk, ülkenin tamamında geçerli iken; federe hukuk yalnızca ilgili federe birimin sınırları içinde uygulanır.

Normlar hiyerarşisinde federal hukuk, federe hukuka üstün konumdadır. Anayasa ile yetki verilen konularda federal hukuk normları, federe hukukla çeliştiğinde öncelikli olarak uygulanır. Bu ilkeye "federal hukukun üstünlüğü" denir. Federal hukuk, doğrudan uygulanabilir nitelikte olup, federe devletlerin bu kuralları iç hukuklarına aktarmaları gerekmemektedir.

Federal normlar ile federe normlar arasında çatışma doğduğunda, uyuşmazlık genellikle "lex superior" ilkesiyle çözümlenir; yani hiyerarşik olarak üstün olan norm uygulanır. Bu bağlamda, federal devletin daha eski tarihli bir düzenlemesi bile, federe devletin daha yeni tarihli düzenlemesine üstün........

© Yeni Düzen