GİRİŞ

Serin Savaş / Cool War kavramını ilk defa Noah Feldman 2013 yılında yazdığı bir eserinde geliştirdi. Bu tez, birbirinden “soğuk savaş döneminde” olduğu gibi iktisadi düzen olarak farklı olmayan ancak farklı coğrafi ve ulusal çıkarlara dayalı olarak ayrışan, çatışan ve uzlaşan iki kutuplu bir dünyayı anlatıyordu. Ben bugünkü şartlara bakarak dünyadaki jeo-politik dengelerin biraz daha farklı şekillendiğini görüyorum. Bu yüzden Noah Feldman’ın “serin savaş” modelinin içeriğini detaylandırıp, daha dinamik bir model haline getirmeye çalıştım. Bu yazıda Feldman’ın ve benim yaklaşımlarım arasındaki farkları anlatmaya çalışacağım.

Bugünün dünyasını ne “Sıcak Savaş”, ne de klasik anlamda bir “Soğuk Savaş” anlatıyor. Daha isabetli olan, serin bir rekabet rejimi: düşük yoğunluklu ve yaygınlaştırılmış çatışmalar; gri bölgede itişmeler; tedarik zincirlerinde yarı-ayrışma; kuralların yerini ikili pazarlıkların aldığı bir diplomasi. Zaman zaman tansiyon yükseliyor—ben buna “ısıtılmış barış” diyorum—sonra yeniden serin savaşa dönüyor. Sistem, Serin Savaş ↔ Isıtılmış Barış fazları arasında salınarak ilerliyor.

Burada kullandığım bazı kavramları açıklamam iyi olacaktır.

Gri Bölge: Barış ile açık savaş arasında kalan, hukuken muğlak ve “inkâr edilebilirlik”ten (plausible deniability) beslenen; rakibi yıpratıp oldubitti yaratmayı amaçlayan baskı ve cebir teknikleri bütünü. Bu faaliyetler normal diplomasi/ticareti aşar ama silahlı çatışma eşiğinin altında kalacak şekilde tasarlanır. Yani savaşa gitmeden ama savaş tehdidi yaratarak veya iktisadi dışlama / ambargoya yol açmadan dışlama veya ambargo tehdidi yaratarak karşı tarafı dize getiren teknik ve stratejiler bütünü.

Yarı ayrışma: Dünya’da mal ticareti hem tedarik zincirlerinde kopuşlar hem de maliyet artışları nedeniyle büyümez hatta küçülürken, hizmetler ticareti artmaya devam ediyor. Bu dış ticarette birbirinden farklı iki trendin oluşmasına sebep oluyor. Bu durumu “yarı ayrışma” kavramı ile açıkladım.

FELDMAN’IN “COOL WAR”I: İKİ KUTBUN KURALLI SERİNLİĞİ

Feldman, ABD ile Çin arasındaki ilişkiyi “jeopolitik düşman kardeşler” metaforuyla anlatır: iki güç arasında sert rekabet sürer, ama derin ekonomik karşılıklı bağımlılık kopuşu ve sıcak savaşı pahalı kılar. Bu tablo, iki kutuplu bir dünyada, tarafların karşılıklı tavizlerle belirlediği sınırlar içinde yönetilebilir bir serinliği öngörür. Feldman’ın serinliği görece belirlidir: oyunun çerçevesi vardır; çatışma sıcaklığı artabilir ama kurallar büsbütün dağılmaz.

(Kitabın ilk baskısı 2013’te Random House tarafından yayımlandı: İlk baskı (ciltli): Cool War: The Future of Global Competition, New York: Random House, 2013, xiv 201 s. ISBN-10: 0812992741; ISBN-13: 978-0812992748. Kitabın dijital nüshası ile ilgili bilgiler de şöyle: Random House, 21 Mayıs 2013, ISBN: 978-0679643838)

BENİM “SERİN SAVAŞ”IM: ÇOK-KUTUPLU, KURALSIZLAŞMAYA MEYİLLİ BİR DÜZEN

Benim bakış açıma göre ki, buna dünya ticareti ve siyasetine dair gözlemlerimin sonucunda ulaştım, dünya iki kutuplu değil, çok-kutuplu bir oyun alanı haline geldi: ABD ve Çin’in yanı sıra Avrupa/AB, Hindistan, Rusya ve bölgesel güçler dünya ticareti ve siyasetine sahici ağırlık koyuyor. Her bir gücün kendi çıkarları var ve bunlar bazen birbirine paralel uzanırken bazen de birbiri ile çatışabiliyor. Bu çıkarlar geometrisi üç sonucu birlikte üretiyor:

Kural üretimi zayıflıyor. Küresel kurumların karar alma kapasitesi aşındıkça çok taraflı, kodifiye kuralların yerini ikili/mini-çoklu pazarlıklar alıyor. “Kuraldan........

© Yeni Birlik