9 Eylül 1922, İzmir’in kurtuluşu, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin zaferle taçlandığı, emperyalizme karşı verilen topyekûn direnişin sembolüdür. Bir yıl sonra 9 Eylül 1923’te ise Cumhuriyet Halk Partisi kuruldu. Parti önce “Halk Fırkası” adıyla siyasi hayata katıldı; 1924’te “Cumhuriyet” ifadesinin eklenmesiyle “Cumhuriyet Halk Fırkası” oldu daha sonra da Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) adını aldı.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Türkiye siyasetinin en köklü kurumlarından biridir. Kurtuluş Savaşı’nın ardından, Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde kurulan CHP, Anadolu’daki direniş ruhunun kurumsal bir çatıya kavuşmasını sağladı. Bu kuruluş, Türkiye’nin bağımsızlık mücadelesini siyasal bir programa dönüştürdü. Devletin laik, ulusal ve halk egemenliğine dayalı karakteri, partinin ilke ve hedefleri doğrultusunda şekillendi.

CHP, kuruluş döneminde devrimlerin taşıyıcısı ve devletin kurucu iradesi olarak siyaset sahnesinde yer aldı. Eğitimden hukuka, kadın haklarından ekonomi politikalarına kadar her alanda dönüşüm, CHP öncülüğünde gerçekleşti. Bu nedenle CHP, siyaset sahnesinde varlığını sürdüren, toplumsal belleğin ayrılmaz parçası olarak değerlendirilir.

Tek parti dönemi, genç bir cumhuriyetin ayakta kalabilmesi için zorunlu görülen bir geçiş süreciydi. Bu dönem tek parti dönemi olmasına rağmen, farklı görüşlerin ve fikirlerin CHP çatısı altında bulunması, bir tür “muhalefet” işlevi gördü. Parti meclisleri, kurultaylar ve grup toplantıları, dönemin siyasal kültüründe muhalefet sesinin en fazla duyulduğu alanlardı.

Henüz çok partili hayata geçilmemişti, ancak CHP içinde ekonomi politikaları, laiklik uygulamaları ya da dış politika tercihleri konusunda farklı fikirler ve eğilimler vardı. Bu durum, zaman zaman sert tartışmalara dönüşse de, demokrasi, eleştiri ve denetim kültürünün filizlenmesine katkı sundu ve çok partili hayata geçişin zeminini hazırlayan bir tecrübe olarak siyasal hafızada yer edindi.

1946 yılına gelindiğinde çok partili hayata adım atıldı. CHP’nin iktidarda bulunduğu koşullarda muhalefete izin verilmesi, ardından 1950 seçimlerinde........

© tv100