Değişken Bir Sorun

Amaç, Aristotoles, şöyle saptar,”… Hep kendisi için aranan.”(1) Varsıl olmak, doktor olmak, yazar olmak. Araca geldikte, amaca ulaşmak için güdülen yollar. Bu yol yalansız… Doğru dürüst mü olmalı. Değilse her türlü yol, yalan dolan, kara çalma olabilir mi.

Amaç araç ilişkisi, değişkendir. Değişkenlik konusunda Balzacdan örnek… Balzac, para kazanmak, varsıl olmak istiyordu. Bu amaca ulaşmak için roman yazdı. Roman araçtı Balzac için. Ancak para kazanamadı, romanları hem gerçekçi oldu, hem güzel. Araç roman, amaç oldu. Buna karşı romanı, para kazanmak için yazan, para kazandı . Ama romanı hem gerçeksiz hem kötü oldu.

Amaç-araç değişkenliği bir başka biçimde de görünür. Oğuz Atay’a göre roman bir araçtır. Amaç, Cumhuriyet aydınlanmasını alaya almak, kötülemektir. Oğuz Atay, amaca ulaşmak için nesnel gerçekliği bozdu. Yalan söyledi. Oğuz Atay, Tutunamayanlar romanıyla doğru olmayan yolla amaca ulaşmak istedi. Kemal Tahir de Köy Enstitüsü’nü kötülemek istedi. Kemal Tahir’in amacıydı bu. Kemal Tahir de nesnel gerçekliği bozdu. Yalan söyledi. Kemal Tahir, doğru olmayan araçla amaca ulaşmak istedi.

Araç, kimileyin amaca dönüşebilir. Kemal Özer’in amacı güzel şiirler yazmaktı. Bu amacını da gerçekleştirdi. Ama Kemal Özer’in kimi şiirleri, işkenceden geçmiş insanları sağlıklı kılmak için kullanıldı. Amaç şiir araç oldu.

Şikago Mezbahaları adlı romanın yazarı Upton Sinclair, yazarın amacı roman yazmaktı. Romanla işçi sınıfı nesnel bir biçimde gösterdi. Bu amaç, belli bir amaca yol açtı. Et kesiminde çalışan işçilerin konumu düzeldi.

Antik Çağ’da Amaç- Araç sorunu

Sofokles (M.Ö. 490-408) Filoktetes adlı oyunla bu sorunu irdeler.

Filoktetes adlı oyun özetle şöyledir. Yunan orduları Troya‘yı ele geçirmek için yola çıkarlar. Kuşatmanın onuncu yılında bilicilerden şunu öğrenirler. Troya‘yı alabilmek için avlu oklar gereklidir. Ağulu oklar Filoktetes’dedir. Troya’ya gelirken Filoktetes’i yılan sokmuştur. Acıdan inleyen Filoktetes’i Limmi adasına bırakırlar.

On yıl önce bir........

© Tele1