Diğer

23 Mayıs 2025

Prof. Dr. Gökşen Çapar

Türkiye’nin yıllık tarımsal ihracatının beraberinde getirdiği, görünmeyen bir maliyet var: Su. ‘‘Sanal su’’ kavramı, bir ürünün üretimi sırasında kullanılan toplam su miktarını ifade ediyor. Türkiye’nin 2013-2020 yılları arasında gerçekleştirdiği ortalama 32,3 milyar dolarlık tarımsal ihracat, yılda 5,9 milyar metreküplük sanal su ihracatına denk geliyor. Bu miktar, İstanbul’un yedi yıllık evsel su ihtiyacını karşılayabilecek seviyede.

Oysa Türkiye, su stresi yaşayan ve iklim değişikliğinin etkisiyle su kaynakları azalan bir ülke. Artan talebi karşılayabilmek, daha etkili bir su yönetimi gerektiriyor. Prof. Dr. Gökşen Çapar’ın danışmanlığında, Ankara Üniversitesi Su Politikaları ve Güvenliği Anabilim Dalı yüksek lisans öğrencisi Buse Uçar İslam tarafında hazırlanan ve Türkiye’nin tarımsal ihracatının sanal su hacmini değerlendiren tez çalışması, su ayak izi yüksek ancak ekonomik getirisi düşük olan ürünlerin de büyük miktarlarda ihraç edildiğini ortaya koyuyor.

Bu durum, su ayak izi ve sanal su kavramlarının uluslararası ticarette dikkate alınmasının, Türkiye’nin su kaynaklarının sürdürülebilirliği açısından çarpıcı bir gelişme sağlayabileceğini gösteriyor.

2021-2024 yılları arasında, Ankara Üniversitesi Su Yönetimi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Gökşen Çapar’ın yürüttüğü, Türkiye’nin yanı sıra Hollanda’dan ve Fas’tan da partner kurumların yer aldığı uluslararası bir proje kapsamında hazırlanan tez çalışmasında, Türkiye’nin sanal su ihracatı hakkında dikkat çekici bulgular elde edildi.

Bir ürünü üretmek için hem doğrudan hem de tedarik zinciri boyunca dolaylı olarak kullanılan toplam su hacmini ifade eden ‘‘sanal su’’ kavramı, ‘‘gömülü su’’ olarak da adlandırılır. Her ürün, işleme yöntemlerine ve üretim alanlarının koşullarına bağlı olarak, farklı oranlarda sanal su içerir. Bu ürün, başka bir ülkeye ihraç edildiğinde, üretiminde kullanılan su da ihraç edilmiş olur. Bu, sanal su ticareti demektir.

Sanal su ticareti ile gıda arasında güçlü bir ilişki vardır. Özellikle su kıtlığı çeken ülkelerin, sınırlı su kaynaklarıyla su ayak izi yüksek ürünler üretmeye çalışmak yerine bu ürünleri ithal etmeleri, su kaynakları açısından faydalı olur. Dolayısıyla sanal su ticareti, su kıtlığı çeken ülkelerin su kullanımını optimize etmelerinde hayati bir rol üstlenebilir.

Ancak Türkiye’nin en fazla ihraç edilen 10 tarım ürününün sanal su hacmini, üretim ve ihracat miktarlarını ve ekonomik değerlerini tespit eden çalışmamız; su ayak izi yüksek ancak ekonomik getirisi düşük ürünlerin de büyük miktarlarda ihraç edildiğini gösteriyor. Bu tespit, Türkiye’nin su yönetiminde, tarım ürünü ihracatının da göz önüne alınması gerektiğine işaret ediyor.

Tarım ürünlerinin su ayak izi dikkate alındığında, mercimek, fındık ve pamuk gibi ürünlerinin küresel su ayak izlerinin yüksek olduğu görülüyor. Fındık, pamuk ve incir ise mavi su ayak izi en yüksek ürünler olarak öne........

© T24