Diğer

24 Haziran 2025

Dr. Merve Yılmaz

İklim değişikliği nedeniyle günümüzde daha sık ve şiddetli gözlenen sıcak hava dalgaları, halk sağlığını tehdit eden önemli bir meteorolojik afet. Aşırı sıcakların halk sağlığı üzerindeki etkileri ise bölgesel iklim koşulları, kentleşme yoğunluğu ve demografik yapı gibi faktörlere bağlı olarak değişebiliyor. Öte yandan yüksek sıcaklıklara daha iyi hazırlanarak, sağlık risklerini azaltmak da mümkün. Sıcak hava dalgalarının İstanbul’daki sağlık etkilerini inceleyen yeni bir çalışmaya göre yüksek sıcaklıklar, bazı ilçelerde ölüm riskini yüzde 19,5’e kadar artırıyor. Ölüm riskinin en fazla arttığı ilçeler, aynı zamanda kentleşmenin de en az yoğun olduğu ve ani sıcaklık artışlarına daha az hazırlıklı olduğu söylenebilecek bölgeler. Bu bulgu, ani yükselen sıcaklıklara karşı tedbirli olmanın önemine işaret ediyor.

Ölüm risklerinin kentleşmeye bağlı olarak ne şekilde değiştiğini araştıran çalışma, kentleşme yoğunluğunun düşük olduğu bölgelerde ölüm riskinin daha fazla arttığını gösteriyor. Adalar, Beykoz, Sarıyer ve Tuzla gibi kentleşmenin daha az yoğun olduğu ilçelerde sıcak hava dalgaları, ölüm riskini yüzde 18-19,5 oranında artırıyor. Çalışmaya göre bu oran, kentleşmenin ‘‘çok yoğun’’ olduğu merkez ilçelerde yaklaşık yüzde 16 seviyesindeyken, kentleşmenin ‘‘yoğun’’ olduğu Başakşehir, Maltepe ve Kartal gibi ilçelerde ise yüzde 8,5 seviyesinde tespit edildi. Kentleşmenin daha az olduğu ilçelerdeki sıcak hava dalgalarının daha şiddetli olması, nüfusun daha yaşlı ve aşırı sıcaklıklara adaptasyonunun daha düşük olması, bu farkın olası sebepleri arasında yer alıyor.

Çalışma ayrıca, ölüm risklerinin bazı kırılgan gruplar için kayda değer ölçüde daha fazla arttığını ortaya koyuyor. Serebrovasküler rahatsızlıkları bulunanların ölüm riski, sıcak hava dalgaları sırasında yüzde 53,4’lük artış gösteriyor. Benzer şekilde, solunum rahatsızlıklarına sahip kişilerin ölüm riski de yüzde 40,7 oranında yükseliyor. Hassas gruplar arasında yer alan 65 yaş üstü vatandaşların da ölüm riskinin yüzde 20,9 oranında arttığı tespit edildi.

Kentleşme yoğunluğu dikkate alınarak yapılan bölgesel değerlendirme, yoğunluğun düşük ve orta seviyede olduğu ilçelerde ikamet edenlerin, aşırı sıcaklara karşı daha kırılgan olduğunu gösteriyor.

İstanbul’da kentleşmenin çok yoğun olduğu Beyoğlu, Fatih, Beşiktaş, Şişli, Zeytinburnu, Kağıthane, Ümraniye, Bakırköy, Üsküdar, Kadıköy, Esenyurt, Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa, Bahçelievler, Güngören, Ataşehir ve Bağcılar ilçelerini kapsayan bölgelerde, yüksek sıcaklıklarla ilişkili ölüm riski artışı yüzde 15,9 seviyesinde.

Yaz aylarında, bu ilçelerde ölçülen ve hissedilen sıcaklıkların, kentsel ısı adası etkisi ile daha yüksek olduğu biliniyor. Dolayısıyla bu ilçelerde yaşayan ve termal strese daha sık maruz kalan insanların sıcak hava dalgalarına uyum kabiliyetinin daha yüksek olduğu yorumu yapılabilir. Benzer şekilde, kentleşmenin seyrek olduğu banliyö bölgelerindeki nüfusun ise sıcaklık artışları karşısında daha kırılgan olduğu ileri sürülebilir.

Adalar, Arnavutköy, Avcılar, Beykoz, Büyükçekmece, Çatalca, Çekmeköy, Esenler, Eyüp, Pendik, Sancaktepe, Sarıyer, Silivri, Şile ve Tuzla gibi kentleşme yoğunluğunun daha düşük olduğu bölgelerde, sıcak hava dalgalarıyla ilişkili ölüm riskleri yüzde 18-19,5 oranında artıyor. Nüfusun yüksek sıcaklıklara adaptasyonunun düşük olmasının yanı sıra, özellikle Çatalca, Arnavutköy, Silivri, Sarıyer, Tuzla, Çekmeköy ve Ümraniye ilçelerinde gözlenen sıcak hava dalgalarının kümülatif şiddetinin daha yüksek olması da bu bölgelerin kırılganlığını artırıyor olabilir.

Öte yandan Başakşehir, Maltepe, Sultangazi, Kartal, Beylikdüzü, Sultanbeyli ve Küçükçekmece gibi, kentleşmenin yoğun olduğu ilçelerde bu artışın yüzde 8,5 oranında olduğu gözleniyor.

Sıcak hava dalgalarının kümülatif şiddetini, şiddetinin ve süresinin çarpımı (°C × gün) belirler. Sıcak hava dalgalarının sağlık........

© T24