Diğer

09 Nisan 2025

ABD Başkanı Donald Trump

D. Trump’ı ne kadar iyi tanıyoruz? Söylediklerine, yaptıklarına bakılırsa fazla ciddiye alınacak birisi değil. Ama koca ABD’nin başkanı, elinde kara kalemi, üstelik müslüman olmadığı için bizdeki gibi, sabah ezanı saatini beklemeden kanun kuvvetinde kararname gücündeki “executive order”ları imzalıyor ve bunları gün içinde beyaz sarayın gül bahçesine topladığı kalabalığa gururla gösteriyor. Geçen hafta imzaladığı “karşılıklı ticaret ve gümrük-reciprocal trade and customs order” kararı bunlar arasında ve iktisatçıyı da sanayiciyi de düşünmeye yöneltti. Bu kararın etkisi ne olacak, kim kaybedecek?

FT yazarlarından Gideon Rachman D.Trump’ı Godfather filmindeki Don Corleone’ye ve Sopranos filmindeki mafya babasına benzetiyor. Davranışlarındaki güç faktörü “korku”. En büyük hukuk firmalarıyla Ivy Lig üniversiteleri daha ilk haftalarda ağızlarının payını aldılar. G.Rachman’a göre, Vladimir Putin’le, Xi Jingpin’i de rakip mafya gruplarının başı[1] olarak görüyor.

Ticaret kazanmak için yapılır. İhracatçı ve ithalatçı satıştan, üretici üretmekten, sanayici kullandığı hammaddeyi, ara malını küresel pazardan en uygun fiyattan edinmekten, tüketici ihtiyacını en uygunu fiyata karşılamaktan, ithalatçı ülke hükümeti de hiçbir şey yapmadan, devlet olma gücüyle uyguladığı gümrük vergisi geliriyle kazanır. Bunun ideoloji meraklılarının ifadesiyle neo liberal ekonomiyle, küreselleşmeyle ilgisi yoktur. Son yıllarda kullanımı artan ifadeyle işin fıtratından gelir.

ABD bir süredir uluslararası piyasadaki yerini, ayrıcalıklı konumunun yitirmekten şikayetçi. Bunun göstergelerinden biri, friend shoring, şirketlerin ABD dışındaki yatırımlarını ABD dostu, aynı ticaret blokunda bulunan, özel sözleşmelerle korunan ilişkilere konu olan ülkelerle sınırlamak oldu. Trump’ın ilk başkanlk döneminde hazine bakanı olan Janet Yellen 1922 Haziran ayında bu kavramı getirdi. Off-shoring, near-shoring, re-shoring alıştığımız kavramlar. Friend shoring Trump’ın can damarı olan “ikili ticaret açığı”nı kapatmak, bir tür kolonileştirmek olarak da görülebilir. Üretimi veya onun bir kısmını daha düşük maliyet koşullarına sahip coğrafyalara kaydırmak off shoring oluyor. Outsourcing ise bundan farklı olarak, üretimin bir kısmını dışarıdan tedarik etmek demek. Nearshoring, reshoring ise off shore edilmiş üretim aşamasını daha yakın bir coğrafyaya veya yeniden ana üreticinin bulunduğu yere taşımak demek. Friend shoring, yatırımı kafa dengi, düşünce birliği halinde olduğumuz ülkelere taşımak demek. Yani iktisata paydos!

Bu değişik üretim düzenlemeleriyle gördüğümüz, üretimde verimliliği arttıramayan, buna engel olan iç vergi düzenlemelerini düzeltemeyen ülkelerin dünya ticaretinde eşit, saydam ilişkileri tehlikeye sokan düzenlemelere girmesi oluyor. Yani bunu yapanlar, oyunun kurallarını bozuyorlar.

Ticaret yapmak için dost olmak gerekir mi? Para alışverişinde, yatırımlarda söz konusu olan “risk”, sözleşmelerle teminat altına alınabilir. Dostluktan söz edilince, normal ticaret koşullarından farklı olarak, bu örnekte ABD’nin çıkarlarına hizmet edecek koşullar akla geliyor. Böylece ticaretin içinde saklı olan ve kârın gerekçesi olan........

© T24