در روزهای اخیر، نظام بین‌الملل به‌سان یک صفحه شطرنج پیچیده درآمده است که در مرکز آن، بازیگری قرار دارد که حرکات را با مهارت و درایت راهبری می‌کند: جمهوری ترکیه.

در طیف گسترده‌ای از بحران‌های ژئوپلیتیکی از غزه تا اوکراین، از کشمیر تا سوریه، نقش‌آفرینی ترکیه صرفاً به‌عنوان میانجی‌گر محدود نمانده، بلکه در مقام یک کنشگر پیشرو، نماد امید و معمار صلح جلوه‌گر شده است. مشارکت فعال آنکارا در گفت‌وگوهای حماس و ایالات متحده، میانجی‌گری در فرآیند آتش‌بس میان پاکستان و هند، تنظیم مواضع سوریه و لبنان در برابر اسرائیل، ایفای نقش تسهیل‌گر در روند صلح روسیه و اوکراین و حتی در نقطه عطف تاریخی انحلال گروه پ.ک.ک، موجب قدردانی گسترده از سوی دولت‌ها، رهبران و افکار عمومی جهانی شده است.

این تحولات پرسشی بنیادین را پیش روی ناظران قرار می‌دهد: ترکیه این سطح از تأثیرگذاری و ابتکار عمل را چگونه و از کجا به دست آورده است؟

تحلیل‌گران و اندیشمندان سیاسی باید به‌دقت به این پرسش بیندیشند، چرا که با پدیده‌ای مواجهیم که صرفاً به بازتعریف جایگاه یک دولت محدود نمی‌شود، بلکه بازتابی از فرایند احیای نقش تاریخی یک ملت در نظم نوین جهانی است.

اوج دیپلماسی: میانجی‌گری قابل اعتماد جمهوری ترکیه

رهبری جهانی ترکیه در روزهای اخیر، نه حاصل یک رویداد تصادفی، بلکه نتیجه سال‌ها برنامه‌ریزی راهبردی و تحقق یک چشم‌انداز سیاسی بلندمدت است. قدردانی متقابل ایالات متحده آمریکا و جنبش حماس از نقش‌آفرینی ترکیه در تسهیل توافق اخیر میان دو طرف، صرفاً یک واکنش دیپلماتیک سطحی تلقی نمی‌شود، بلکه بازتاب روشنی از موضع‌گیری منصفانه، بی‌طرفانه و استوار آنکارا در روند تحولات منطقه‌ای است.

ترکیه که برای توقف خون‌ریزی در نوار غزه بی‌وقفه تلاش کرده و همواره مدافع حقوق مشروع ملت فلسطین در مجامع بین‌المللی بوده است، تنها در جایگاه یک میانجی‌گر ظاهر نشده، بلکه به پلی اخلاقی و وجدانی میان طرف‌های درگیر نیز مبدل شده است. تصریح جنبش حماس مبنی بر این‌که «بدون حمایت ترکیه، دستیابی به این توافق ممکن نبود»، و پذیرش ضمنی این واقعیت از سوی مقامات ایالات متحده، گویای جایگاه رو‌به‌توسعه ترکیه در معادلات سیاست جهانی است.

در بحران اخیر میان پاکستان و هند نیز شرایط مشابهی مشاهده می‌شود. در حالی که تشدید تنش در منطقه کشمیر، دو قدرت هسته‌ای را تا آستانه جنگ پیش برده بود و جامعه جهانی در نگرانی به سر می‌برد، نقش‌آفرینی ترکیه بار دیگر برجسته شد. پس از اعلام توافق آتش‌بس، دولت پاکستان از نقش سازنده ترکیه صراحتاً تشکر کرد. این قدردانی صرفاً به‌دلیل دعوت طرفین به گفت‌وگو نبود، بلکه نتیجه ارائه یک چشم‌انداز راهبردی از سوی ترکیه برای صلح پایدار در منطقه بود. برجسته شدن ترکیه به‌عنوان کنشگری «بی‌طرف اما تأثیرگذار» در این بحران، بار دیگر حاکی از آن است که نقش آنکارا از سطح منطقه‌ای فراتر رفته و اکنون در قامت یک قدرت تأثیرگذار جهانی ظاهر شده است.

معمار صلح در خاورمیانه: معادله سوریه، لبنان و اسرائیل

در شرایطی که سوریه و لبنان طی سال‌های متمادی در معرض حملات و تجاوزات نظامی اسرائیل قرار داشته‌اند، مداخله قاطع و سنجیده جمهوری ترکیه نقطه عطفی در معادلات منطقه‌ای محسوب می‌شود. موضع‌گیری صریح آنکارا علیه سیاست‌های تجاوزکارانه اسرائیل، نه تنها در قالب بیانیه‌های دیپلماتیک باقی نماند، بلکه با اعمال فشار مؤثر در عرصه‌های میدانی و مذاکرات سیاسی، رویکردی اصول‌محور و قاطعانه را به نمایش گذاشت. قدردانی آشکار دمشق و بیروت از نقش ترکیه، نمودی عینی از موفقیت سیاست خارجی فعال و متوازن آنکارا در سطح منطقه‌ای است.

ترکیه با اتخاذ گام‌هایی در راستای عادی‌سازی روابط با دولت دمشق و مدیریت هم‌زمان تعاملات خود با سایر بازیگران مهم........

© Stratejik Düşünce Enstitüsü