menu_open Columnists
We use cookies to provide some features and experiences in QOSHE

More information  .  Close

ÇOK PARTİLİ SİSTEM NASIL DOĞDU (I)

10 1
28.07.2025

Özellikle Recep Bey ve taifesinin yeni bir anayasa yapacağız diye ortaya çıktığı bu günlerde dünyadaki diğer Cumhuriyetler nasıl kurulmuş, kuruluşta parti sistemleri nasıl oluşmuş bir anlatayım ki insanlar karşılaştırma imkanı bulabilsinler istedim.

Bu yazı dizisi ile Cumhuriyetin kurucu dönemi ile ilgili yersiz, haklı haksız gündeme getirilen iddiaları ortadan kaldırmayı amaçlıyorum.

Malum modern dünyanın ilk gerçek Cumhuriyeti Amerika Birleşik Devletleri ve ikincisi ise Fransa Cumhuriyetidir birde elbette SSCB var, bunlarda kuruluş dönemi siyasi partiler açısından şöyle süreçlere tanık olmuş:

***Özet yapsam bile bu ülkelerde parti sisteminin gelişimini kronolojik olarak sıraladığımda bu yazı bir makalenin sınırlarını aşacağı için 4 bölüm halinde yayınlayacağım.

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE

ABD'de modern anlamda parti sistemi, 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarında şekillenmeye başlamıştır.

Başlangıç (1780'ler - 1790'lar):

4 Temmuz 1776'da Bağımsızlık Bildirgesinin ilanı ile On Üç Koloni artık Britanya sömürgesi değil bağımsız ve egemen eyaletler olduğunu dünyaya ilan etmiştir.

Kuruluş döneminde yani 4 Temmuz 1776'da Bağımsızlık Bildirgesinin ilanı ve 1787 ABD Anayasası'nın kabulünden sonra, siyasi gruplar bulunsa da henüz bir parti sistemi resmen oluşmamıştı.

Ancak süreçte Alexander Hamilton, John Adams gibi Federalistler ve Thomas Jefferson, James Madison gibi Anti-Federalistler arasında görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Bu görüş ayrılığı parti sisteminin ilk tohumlarını attı.

Bildirgeden 15 yıl kadar sonra 1790'lara gelindiğinde İlk Parti Sistemi:

Merkezi hükümeti destekleyenler Federalist Partiyi ve Thomas Jefferson liderliğinde eyalet haklarını savunanlar Demokratik-Cumhuriyetçi Partiyi kurdu.

Bu iki parti, 1796 ve 1800 seçimlerinde karşı karşıya geldi. Bu........

© Sonsöz