Osmanlı’nın yıkılmasının hemen arefesinde bir çok aydın ve siyasetçi Osmanlı’yı yıkımdan kurtarmak için bir çare arayışı içindeydi.

Bunların çok önemli bir kısmı birlik beraberlik sağlanırsa Osmanlı yıkılmaktan kurtulup, eski şanlı günlerine dönebilir diye düşünüyorlardı, ama birlik ve beraberliğin nasıl sağlanabileceği konusunda bir türlü bir araya gelip, uzlaşamıyorlardı.

Yusuf Akçura tarafından 1904'te bir tez niteliğinde yazılmış ve Kahire’de Türk adlı gazetede yayımlanmış makalesinde b irlik beraberliği sağlayabilecek yollar Üç Tarz-ı Siyâset başlığı ile:

1- OSMANLICILIK

2- İSLAMCILIK

3- TÜRKÇÜLÜK

olarak tarif edilmişti.

Oysa Osmanlı’nın asli sorunu bir araya gelebilmek değil geri kalmış olmaktı.

Osmanlı çağdaşı ülkelerin başardığı sanayi devrimini başaramamış, üretim ve toplum yapısını çağdaş bir sanayi toplumuna dönüştürememişti. Çağının gerisinde kalan Osmanlı halkının maddi manevi ihtiyaçlarını çağın gereklerine göre karşılayamıyor ve bu yüzden de birlik beraberliğini sağlamakta ve güç kazanmakta başarısız oluyordu.

Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük birer çözüm yolu olarak tartışılıyordu fakat sanayi devrimi başarılamadıktan sonra Osmanlı, İslam ya da Türk kimliğinin hiç bir işe yaramayacağı bu kesimler tarafından idrak edilemiyordu. Herkes kendi savunduğu aidiyetin birlik beraberliği sağlamanın tek yol olduğunu savunup, diğerleri ile kavga edip duruyordu.

Bu kavga tüm hararetiyle sürerken Osmanlı girdiği 1. Dünya savaşında........

© Sonsöz