Üniversite giriş sınavında son yedi yılda elde edilen ortalama doğru cevap sayıları ve bu dönemde elde edilen değişimler, ülkemizin ortaöğretiminde ciddi sorunların olduğunu ve bu sorunların son yedi yılda çözülemediğini göstermektedir.

• YUSUF ZİYA ÖZCAN
• 2 Ağustos 2025

Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) her ne kadar sıralama sınavı olsa da ülkemizin ortaöğretiminin durumu hakkında dolaylı göstergeler sunmaktadır. Bir ölçüde ortaöğretimdeki başarıyı gösteren bu sınavlar öğrencilerin üniversitedeki başarıları hakkında tahminde bulunmamıza imkân verirler.

Ülkemizde ortaöğretim ile üniversite eğitimi arasındaki ilişki üzerinde çok fazla durulmamıştır. Yıllar içerisinde elde edilen tecrübe ile üniversite eğitiminde hangi temel bilgilerin gerektiği ortaya çıkmış ve lise eğitimi olabildiği kadarıyla bu isteğe cevap vermeye çalışmıştır. Bu anlamda lise eğitimi ile üniversite eğitimini birlikte düşünen bir yaklaşımdan bahsetmek zordur.

Perspektif’te 2 Ağustos 2023’te aynı başlıkla yayımlanan ve 2019-2023 dönemindeki YKS sonuçlarını ele alan yazının devamı olan bu çalışmada, veri setine 2024 ve 2025 YKS sonuçları eklenerek yedi yıllık dönemde ortaöğretimin performansını irdelemeye yönelik bir analiz yapılmaya çalışılacaktır.

İki yazı arasındaki bağlantının kurulması için 2019-2023 yılları arasındaki dönemi esas alan bir önceki yazıda elde edilen sonuçlar aşağıda verilmektedir.

“YSK test sonuçları, 2019 ve 2023 yılları arasında genelde bir iyileşmeye işaret etse de 2023 yılı iyileşmenin azaldığı bir yıl olmuştur. COVID-19 salgınının başladığı 2020 yılı YKS test sonuçları 2019 test sonuçlarından daha yüksektir. Bunda salgın nedeniyle öğrencilerin testlerde muaf tutuldukları alanların artması ve sınavın göreceli olarak kolay hazırlanması rol oynamış olabilir. Deprem felaketinin yaşandığı 2023 yılı YKS test sonuçları 2022 yılı test sonuçlarına göre ciddi anlamda düşüktür. Burada COVID-19 salgını sırasında lise bir ve ikinci sınıfta olan öğrencilerin ciddi öğrenim kayıpları ile 2023 yılında YKS’ye girdiklerini unutmamak gerekir. Bu öğrenciler deprem bölgesinde yaşayan öğrenciler kadar iki felaketi yaşamamış olsalar da salgın dolayısıyla okulların uzun süre kapalı kalması nedeniyle eğitimden kopmuşlar ve ciddi öğrenim kayıplarına uğramışlardır. Bu nedenle 2023 YKS sonuçları 2021 ve 2022 YKS sonuçlarına göre çok gerilemiştir.

2019 ve 2023 yılları arasında YKS test sonuçlarının doğrusal bir iyileşme eğilimi göstermemesinin yanında diğer bir sorun, test ortalamalarının beklenenin çok altında olmasıdır. 40 soruluk Türkçe testinde ortalama ancak 2023 yılında 20’yi geçmiştir. Yine 40 soruluk Matematik testinde 2020 yılında 8 olan ortalama 2023 yılında 7,5’e düşmüştür. 14 soruluk Fizik testinde ortalama 2,5, 13 soruluk iki testten Kimya testinde ortalama 1,8 ve Biyoloji testinde 2’dir. Bu ortalamalar ülkemiz açısından lise eğitiminde ciddi bir soruna işaret etmektedir. Başarısızlığın bir bölümü yaşanan felaketlere atfedilse bile bu kadar düşük ortalamalar yetkin olmayan gençleri üniversiteye yolladığımızın göstergesidir. Lise materyalini hazmetmemiş öğrencilerin üniversitede başarılı olmaları beklenemez.

Bu durum, lise öğretiminin derhal gözden geçirilip müfredatın çağın gereklerine göre yenilenmesini, lisede verimli öğrenmeyi sağlayacak ve kaliteyi yükseltecek diğer önlemlerin alınmasını gerekli kılmaktadır. İyi yetişmemiş lise öğrencilerinden üniversitede daha iyi yararlanabilmek için lise eğitiminin kalite sorunu çözülene kadar üniversitelerin liseden eksik gelen öğrencilere 1 yıl takviye yapması denenebilir. Sistemi zorlayacak düzenlemeler önceki tecrübelere dayanılarak tercih edilmese bile (ki haklılık payı vardır) lise eğitimi üç yıla indirilerek üniversite takviyesi için zaman kazanılabilir. Defalarca söylendiği gibi üniversitelerimizde kaliteyi yükseltmenin bir yolu lisedeki kalite sorununu çözmektir.”

2019-2025 yılları arasında ülkemiz dünyayı saran bir COVID-19 salgını ve son yüzyılın en ciddi deprem felaketlerinden birini yaşamıştır. “Bütün dünya ülkelerinin yaşadığı COVID-19 salgını Mart 2020’de ülkemizde görüldü ve arkasından 6 Şubat 2023 tarihinde 10 ilimizde yaşanan deprem felaketi hemen hemen bütün alanlarda, ama öncelikle eğitim alanında henüz tam büyüklüğünü bilmediğimiz tahribata yol açtı. COVID-19 salgınının yayılması ile okullar kapatıldı ve dünyada okulları en uzun zaman kapalı kalan birkaç ülkeden biri olduk. Üniversiteler uzaktan eğitime geçtiler ve iki yıla yakın eğitime bu şekilde devam edildi.”

Çalışmanın Sınırlılıkları

Bahsedilen COVID-19 salgını ve depremlerin öğrencilerin performansları ve dolayısıyla YKS sınavlarının analizine ciddi yansımaları olduğu yadsınamaz. Metodolojik olarak yedi yılda farklı şartlarda (COVID-19 salgını ve deprem gibi) ve farklı zorluklardaki testlerden elde edilen sonuçların karşılaştırılması sorunlu bir süreçtir. “Bu sorun, belli aralıklarla tekrarlanan diğer sınavlar için de geçerlidir. ÖSYM bu konuda Güçlük Endeksi veya değişik yıllara ait ortalamaların istatiksel olarak farklılık testlerini standart olarak yayımlamadığı için bu sorunu her sınavın yaklaşık olarak kendisinden önce ve sonra verilen sınavlarla zorluk açısından benzer olduğu varsayımını kabul etmek şartıyla aşabiliriz. Karşılaştırmayı zorlaştıran bir husus da hem COVID-19 salgını hem de deprem döneminde öğrencilerin sorumlu olduğu muhteva ile ilgili yapılan değişikliklerdir.........

© Perspektif