Her yıl yaz ayları yaklaşırken ciğerimiz gibi kavrulan topraklarımızla birlikte, binlerce ağaç sessizce yanıyor. Sadece gölgesi değil, hafızası da yok oluyor bu ağaçların. Oysa ağaç, yalnızca doğanın değil, kültürün de taşıyıcısıdır. Çünkü insanlık tarihinin belki de en kıymetli buluşlarından biri, onun liflerinden doğdu:

Kağıdın ilk adımları, M.Ö. 2. yüzyılda Çin’de atıldı. Ts’ai Lun isimli bir saray görevlisi, dut ağacının kabuklarını dövüp liflerini suyla karıştırarak bir hamur elde etti ve onu düz bir yüzeyde kurutup kağıda dönüştürdü. Bu, dünyayı değiştiren bir dönüm noktasıydı. Çünkü insanlık ilk kez bilgiyi, düşünceyi, çizimi, sesi ve sessizliği kalıcı bir zemine taşıyabilmişti.

Kültürler arası geçişle birlikte kağıt, Arap coğrafyasından Avrupa’ya, oradan tüm dünyaya yayıldı. Anadolu ise bu geçiş yollarının tam ortasında, kağıdın ve yazının binbir hâlini soluyan bereketli bir köprü oldu. Osmanlı döneminde, özellikle ebru ve hat sanatı ile kağıt hem kutsandı hem süslendi.

Ama kağıt sadece bir yüzey değil, aynı zamanda bir zaman kapsülüdür. Sanatçının duygusunu, düşünürün fikrini, çocuğun ilk çizgisini, bir annenin mektubunu taşıyan sessiz bir tanıktır. Kağıt, medeniyetin belleğidir.

Orman yangınlarında kül olan her ağaç, belki de gelecekte bir çocuğun resmini çizeceği, bir sanatçının karalamalarını taşıyacak bir kağıt olacaktı. Belki de bir kadının yazdığı şiiri saklayacaktı. İşte bu yüzden, kağıt sadece malzeme değil, bir olanaktır. Düşüncenin şekil bulduğu, hafızanın bedenlendiği, rengin hayat bulduğu bir yüzeydir.

Kağıdın olduğu her yerde sanat vardır; ve sanat varsa umut da vardır.

Osmanlı’da Kâğıt ve Kâğıt Sanatı: Rengin Üzerindeki Dualar

Kağıt, İpek Yolu’nun tozlu yollarından geçip Anadolu’ya ulaştığında, sadece bir yüzey olarak değil, bir anlam taşıyıcısı olarak kabul gördü. 8. yüzyılda Semerkand’da kurulan ilk kağıt atölyeleri sayesinde İslam coğrafyasında yazı kültürü gelişmeye başladı. Ardından Bağdat, Kahire, Şam ve nihayetinde........

© Muhalif