İNSANIN KENDİNİ TANIMA YOLCULUĞU

Antik Çağ filozoflarından Lao Tzu’ya, Gazzâlî’den Yunus Emre’ye varıncaya kadar bilge kişilerin dillendirdikleri bir gerçek var: “Kendini bil” sözü. Bu söz bir Antik Yunan vecizesiymiş. Delphi’deki Apollon Tapınağı’nın girişinde altın harflerle yazılıymış. Sokrates, “Kendini tanı, o zaman başkalarını ve evreni de tanıyacaksın” der, Platon ise, “Kendini bil” sözüyle, insanın gerçek bilgi ve anlayışa, içsel bir keşif süreciyle ulaşabileceğini söyler. Öğrencisi Aristoteles “Kendini bilmek, tüm bilgeliğin başlangıcıdır.” der, Lao Tzu da şöyle demiştir: “Başkalarını bilmek zekâdır; kendini bilmek gerçek bilgeliktir.”

Filozoflara göre insanın kendini tanıması, var oluş amacından başlayan en önemli arayışıdır, kendisi hakkında her yönüyle sorgulama yapmasıdır, Sokrates, “Sorgulanmamış hayat, yaşanmamış demektir.” der. Aristoteles ise düşünme yetisi ile “iyi” kavramı arasında bir bağlantı kurar. İnsanın amacının en iyiye ulaşmak olduğunu, en iyinin de mutluluk olduğunu söyler. “Mutluluk, insanın varoluşunun tüm amacı ve sonudur” der. Aristoteles’e göre iyi yaşam, insan olarak potansiyelimizi gerçekleştirdiğimiz yaşamdır, sadece hayatta kalma üzerine kurulu bir yaşamı, “sığır yaşamı” olarak adlandırır.

En kısa ifadeyle filozoflar, “kendini bil” sözüyle insanın bilgece bir yaşam sürmesini kastediyorlar. Onlara göre, ancak bilge insanlar ve ölçülü insanlar ne bilip ne bilmediklerini ayırt edebilirler, eksikliklerinin ve acziyetlerinin farkına varıp bu farkındalıkla gerçek bilgiye yönelmeye ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda dengeli yaşamaya özen gösterirler.

Kendini tanımak, sözü mutasavvıflarda filozoflardan farklı bir anlam kazanır. Sadece akıl öncülüğünde yaşamı değerlendirmekten öte , “ Hakka göre”, “Hakkı bilmeye” dönük bir yaşam amacına da işaret ederler. Gazali. “ Bil ki yüce Allah’ı tanımanın anahtarı, kendini tanımaktır.” der. Gazali’nin “kendi” dediği şey insanın nefsidir. Nefis ise insanın özü, kendisi, ilâhî latife, kötü huyların ve süflî arzuların kaynağı anlamında kullanılan bir terimdir.

Gazali, nefsin yapısını anlayabilmemiz için bir dizi soru sorar:

“Sen kimsin, nereye gideceksin? Bu dünya menziline nereden geldin? Seni niçin gönderdiler? Mutluluğun anlamı nedir ve nerede bulunur? Mutsuzluğun manası nedir ve nerededir? İç dünyanda toplanmış olan bu nitelikler kısmen hayvanların kısmen yırtıcıların kısmen şeytanların ve kısmen de meleklerin sıfatlarıdır peki sen bu niteliklerin hangisisin senin cevherinin hakikati bunlardan hangisidir ve hangileri sana yabancı ve ödünçtür? Bütün bu soruların cevaplarını bilmezsen kendi mutluluğunu arayamazsın.”

Gazali’ye göre........

© Mir'at Haber