Osmanlı’nın valileri 16’ncı asırda yoksul halkın elinde ne varsa vergi diye alıyor, erkekleri küçük yaşta zorla cepheye gönderiyordu. Buna bir de toprak ağalarının zulmü eklenince hayat çekilmez oluyordu.

Bir grup insan bu zulme dayanamadı ve silahlarını alıp dağa çıktı.

Halk, bunlara “zeybek” dedi...

Onların reislerine, yani en gözü karalarına da “efe...”

Yaş, hatta cinsiyet önemli değildi...

Önemli olan yürekti!

“Kahpe Osmanlı” dedikleri devlete güvenmezlerdi.

Çünkü devlet onları birçok kez “Meseleleri müzakere edeceğiz” diye kandırarak öldürmüştü.

1829’da Kel Mehmet’in başlattığı Aydın Ayaklanması bir halk devrimi gibiydi. Kel Mehmet, Osmanlı’nın tüm vergilerini kaldırmış, Ege’de kurtarıcı ilan edilmişti.

Sonunda Osmanlı onu da “halletti...”

★★★

Efeler zaman zaman da devletin yanında yer aldı.

Örneğin Osmanlı-Rus Savaşı’nda bir Zeybek Alayı bile vardı. Çakırcalı Ahmet Efe bu alaydaydı.

Yunanistan’a karşı verilen Kurtuluş Savaşı’nda genellikle Atatürk’ün yanında saf tuttular. Düzenli Yunan Ordusu’nu, çete savaşıyla güçsüz düşürdüler.

Geçimlerini kervanlardan aldıkları “yol vergisi”yle ve kötülüğüyle tanınan toprak ağalarından aldıkları haraçla sağladılar.

★★★

Bu yürekli adamlar, çoğunlukla dağlarda bazen de yaylalarda, yalçın kayalıklarda, ormanlarda, dere kenarlarında yaşadılar.

Her şey yolunda gittiğinde bağlamalarını çalıp türkü düzdüler ve kendilerine has zeybek oyunları oynadılar.

En ünlüleri Çakırcalı Mehmet Efe, Yörük Ali Efe, Mestan Efe, Saçlı Efe, Sarı Zeybek, Demirci Mehmet Efe, Atçalı Kel Mehmet Efe’ydi.

★★★

Cumhuriyet’in ilanıyla “efelik” tarihe karışsa da Ege’de sevilen, cesaretiyle öne çıkan herkes hala “efe”dir...

En son “efe” ise tam 16 yıldır Aydın’ın Belediye Başkanlığı’nı yapan “Topuklu Efe”, yani Özlem Çerçioğlu’ydu.

★★★

Dün sabah inanılmaz bir haberle güne başladık:

Topuklu Efe’nin, adeta bütünleştiği CHP’den istifa edip bugünkü AKP’nin kuruluş........

© Korkusuz