Meşhur tanımda ‘din’in, insanların dünya ve ahiretlerini mutlu kılmayı amaçladığına dikkat çekilir. Eski kaynaklarda dinin bu amacı kısaca “celb-i menfaat, def’-i mazarrat/mefsedet” şeklinde formüle edilmiştir (Mesela bk. Gazzâlî, Şifâʾu’l-Ğalîl, Bağdat 1971, s. 159). Allah ihtiyaçtan münezzeh olduğu için tanımdaki “menfaat” ve “mazarrat” insanla ilgilidir.

Allah, rahmet ve cömertliğinin bir sonucu olarak, insanların din ve dünya iyilik ve yararları (mesâlih) için onlara peygamberler ve kitaplar göndermiştir. Bu düşünce, dinin, dünyamıza bakan yönüyle ahlâk amaçlı olduğunu gösterir. Birçok ayet ve hadis yanında, özellikle Kur’an’ın “Siz, insanlar için ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz. İyiliği emredersiniz, kötülüğü nehyedersiniz ve Allah’a inanırsınız” mealindeki ayeti (Âlu İmrân 3/110) ve Hz. Peygamber’in “Ben ahlâkî güzellikleri / erdemleri tamamlamak için gönderildim” anlamındaki meşhur hadisi bunun en açık ifadesidir. Çünkü çağdaş Müslüman düşünürlerden Taha Abdurrahman’ın ifadesiyle “İnsanlığın mahiyeti sadece ahlâkî bir mahiyettir.”

***

Herkes bilir ki, dinî naslar (ayet ve hadisler) sabit ve sınırlı; zaman ve hayat ise canlıdır, değişen ve yenilenen karakterdedir. Bu durumda sabit ve sınırlı olan naslardaki lafzî ve zâhirî anlamların, sürekli değişen ve yenilenen hayatın bütün yönlerini ve olaylarını ayrıntısıyla kuşatmayacağı ortadadır. Buna göre nasların lafzî ve zâhirî yorumlarının değişen şartlarda oluşmuş yeni problemleri çözmede........

© Karar