Prof. Dr. Tuncay Tunç ile Ortaokul Fen Bilimleri Öğretim Programlarını, astronomi ve yer bilimleri öğretimini konuştuk.

Cumhuriyet kurulduğunda ülkenin eğitimde genel durumu nasıldı?

1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti ilan edildiğinde ülkedeki okuma yazma oranı oldukça düşüktü. Bu nedenle dönemin hükümetleri öncelikli olarak ilkokul eğitimine özel önem vermiştir. 1923-1924 eğitim-öğretim yılında ülkede 4.770 ilkokul bulunurken, bu okullarda 337.618 öğrenci eğitim görmekteydi (Cicioğlu, 1985). Günümüzdeki ortaokulların karşılığı sayılabilecek okullar olan idadiler, 1869 yılında (Tanzimat Dönemi) kurulmuştur (Kaya, 1984). Cumhuriyetin ilanından sonra bu okullar ikiye ayrılmış; ilk kademesine ortamektep, ikinci kademesine ise lise adı verilmiştir. 1923-1924 döneminde ortaokul sayısı 72, öğrenci sayısı ise yalnızca 5.905’ti (Yücel, 1994).

1927-1928 eğitim-öğretim yılında ilkokul sayısı 6.600’e, öğrenci sayısı ise 423.263’e yükselirken (Cicioğlu, 1985), ortaokul sayısı sadece 78’e, öğrenci sayısı ise 19.858’e çıkmıştır (Kaya, 1984). Görüldüğü gibi, dört yıllık süreçte ilkokul sayısı 1.830 artarken ortaokul sayısındaki artış yalnızca 6 olmuştur. Türkiye’de ortaokul sayısı 1960 yılına kadar düzenli bir şekilde artmasına rağmen istenen düzeye ulaşamamıştır. 1960 yılında 715 ortaokul bulunurken, bu okullarda 254.966 öğrenci eğitim görmekteydi. 1960 yılından sonra ortaokullarda okullaşma oranı hızla artmış ve 1983 yılına gelindiğinde ortaokul sayısı 4.876’ya, öğrenci sayısı ise 1.519.779’a yükselmiştir (Kaya, 1984). 2021-2022 eğitim-öğretim yılında ise Türkiye genelindeki ortaokul sayısı 18.936’ya, öğrenci sayısı ise 5.293.067’ye ulaşmıştır (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 2022).

Öğretim programlarının değişimini neler etkiler? Cumhuriyet döneminde hangi nedenler öğretim programlarının değişmesine sebep olmuş olabilir?

Öğretim programlarının değiştirilmesini gerektiren çeşitli toplumsal ihtiyaçlar bulunmaktadır. Bu ihtiyaçlar; sosyal, kültürel, politik, ekonomik ve stratejik faktörlerden kaynaklanabilir. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar Türkiye’de toplumsal, teknolojik, kültürel ve ideolojik değişimler meydana gelmiş ve bu değişimler öğretim programlarının güncellenmesine yol açmıştır. Geçmişteki toplumsal ihtiyaçlar ile günümüzün toplumsal ihtiyaçları elbette birbirinden farklıdır. Örneğin; 1920-1930’lu yıllarda Atatürk devrimleri, 1940’lı yıllarda II. Dünya Savaşı’nın etkileri, 1950-1980’li yıllarda Uzay Çağı ve Soğuk Savaş dönemi, 1990’dan günümüze kadar ise bilişim ve bilgi çağının etkileri hem dünyada hem de Türkiye’de okul programlarının değişmesine neden olmuştur. Bunun yanı sıra, dünyada değişen eğitim anlayışları da öğretim programlarında ve öğretim etkinliklerinde köklü değişiklikler meydana getirmiştir.

Bazı araştırmalarda ifade edilen ülkemizde astronomi öğretimine gereken ilgi ve önemin gösterilmediği ve yakın tarihe kadar okul programlarının dışında tutulmuş ve göz ardı edilmiş olduğu ifadesi sizce doğru mudur?

Hayır. Doğru değildir. Cumhuriyetten günümüze kadar uygulanan ortaokul öğretim programlarında astronomi ile ilgili derslere önemli ölçüde yer verilmiştir. Bununla birlikte astronomi konularının yanında yer bilimleri ile ilgili konulara da önemli ölçüde yer verilmiştir. Türkiye’de uygulanan programlara bakıldığında “Dünya ve Evren” öğrenme alanına ait konuların Cumhuriyet’in kuruluşuna kadar uzandığı söylenebilir. 1938 ve 1949 programı haricinde günümüze kadar uygulan diğer tüm ortaokul fen dersi programlarımızda bu konulara yer verildiği ifade edilebilir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ortaokul programı olan 1924 programının 8. sınıfında sadece yer bilimleri ile ilgili konular yer alırken 1931 programının 6. sınıfında hem astronomi hem de yer bilimleri ile ilgili kazanımların olduğu belirlenmiştir. 1992 programı hariç 1924-2005 yılları arasındaki programlarda “Dünya ve Evren” öğrenme alanıyla ilgili konular tek bir sınıfta verilmiştir. Sadece 1992 programında hem 7 hem de 8. sınıfta bu konularla yer verildiği tespit edilmiştir. 2005 sonrası programlarda sarmal bir yapı uygulanmaya başlandığından ortaokulun tüm sınıflarında “Dünya ve Evren” öğrenme alanıyla ilgili kazanımlar yer almıştır.

Türkiye’de Uygulanan Ortaokul Fen Bilimleri Öğretim Programları ve astronomi ve yer bilimleri ile ilgili konular nelerdir. Kısaca bahsedebilir misiniz?

1924 Programı

Cumhuriyet kurulduktan sonra uygulanan ilk program olma özelliğine sahip 1924 programının, Osmanlıdan kalan ilk ve ortaöğretim ders programlarındaki birtakım düzenlemelerle oluşturulduğu ifade edilebilir (Tuğluoğlu ve Tunç, 1926). Programın temel........

© HalkTV