AB ile Türkistan devletleri arasında kurulan stratejik ortaklığın hedeflerinden biri Fergana Vadisini dönüştürmek. Orta Asya’nın en verimli tarımsal üretim sahası olan Fergana Vadisi Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan arasında üç parçaya bölünmüş durumda. Oysa vadi tarihte daima aynı ülkeye ait olmuş, bütüncül özellik gösteren bir havzadır. 23 bin km2 gibi dar bir alanda 19 milyon kişi yaşamaktadır. (Yani Türkistan’ın %1’inden küçük bir arazide, ahalinin %’i yaşıyor.)

Özbekistan’ın tarımsal üretiminin % kadarı, Kırgızistan üretiminin ise P’den fazlası vadiden elde ediliyor. Tacikistan’ın tarıma müsait arazilerinin p’i vadide. İç içe geçmiş sınırlar, vadiyi sulayan ana nehir olan Seyhun nehrinin sularının bölüşülmesi, nehir üzerine yapılan barajlar, sınırlar dikkate alınmadan yapılan demiryolları ve karayolları gibi konular üç komşu arasında gerilime neden oluyor.

SSCB parçalanmadan hemen önce, 1990 yılında, Özbeklerle Kırgızlar arasında su paylaşımı yüzünden çıkan çatışmada 1200 kişi ölmüştü. 2010 yılında Oş’ta çıkan çatışmalarda toplam 80 kişi vefat etti. 2014’te ve 2021’de ise Kırgızlarla Tacikler arasında sonu ölümle biten çatışmalar yaşandı. 2022 yılında çıkan olaylar büyüyünce, çatışmalara asker birlikler müdahale etti.

Kırgızistan da yönetimin devrilmesiyle sonuçlanan devrimler genelde Oş’ta yani vadide başlamıştır. Aynı şekilde, Özbek yönetimini devirmeyi planlayan, 2005, 2010 ve 2016 yıllarında gerçekleştirilen isyanlar da vadi kaynaklıdır. 2010 yılında vuku bulan ayaklanma yayılarak, binlerce kişinin ölümüyle sonuçlandı.

Orta Asya’dan DEAŞ, El-Kaide, Taliban ve Nusra gibi terör örgütlerine katılanların �’ı vadi kökenlidir. ABD ve Rusya’nın dile getirdiği iddialara göre, vadi uyuşturucu trafiğinin de merkezi........

© Habererk