Bu yazının konusunda bana ilham veren sıradan bir sosyal medya açıklaması oldu. Merkez Bankası eski baş ekonomisti Bilkent Üniversitesi’nde öğretim görevlisi Prof. Dr. Hakan Kara’ya seçim öncesi sormuşlar “Seçim sonrası kur patlar mı?” diye… Açıklaması şöyle; “herkese ‘Hayır’ yanıtı verdim. Seçim öncesi veriler, birçoğunun bize inanmayıp döviz aldığına işaret ediyor.” Kara, tahminleri istikrarlı ve isabetli bir ekonomist, seçim sonuçlarında da günü yakaladı…

Halk neden inanmıyor, neye inanıyor?

Var mı yanıtınız? Halk neden sonucu isabetli hikâyeye inanmıyor? Bu anekdotun alametifarikasını kilit kelimeler üzerinden ifade edeyim; #inanmak #güven #tüketici #ekonomi #tahmin. Bir adet de benden #hikaye!

Sormaya devam edeyim; hurafe ne zaman hakikatin önüne geçer? Yaşadığımız ekonominin bir hikâyesi var mı? Nedir? Türkiye’nin hikâyesi ekonominin hikâyesi sayılır mı?

Hikâye yazmak

İletişimci olarak hikâyenin gücüne çok inanıyorum, hikâye yazmayı, dinlemeyi, anlatmayı seviyorum, eminim siz de en azından birini tercih ediyorsunuz. Hikâyeleri hafife alan çok, buna karşın hikâye modasına kapılan da çok. Prof. Dr. Kara da tam bunu söylüyor, o bir ekonomist, benim iletişim dilinde vurgu yaptığıma o başka yerden park etmiş.

Hikâye ekonomisi (narrative economics) nedir?

Söylence, anlatı… diye ifade edebilirim. Söylence ekonomisi, sözel kültürden kopamayan Türkler için ne de güzel bir tarif değil mi? Davranışlar ve piyasa hareketlerini, etkilerini, anlatım üzerinden inceleyen ekonomi dalı. Bireylerin ekonomik kararlarını rasyonel hesaplamalar ve verilerin yanı sıra toplumda yaygın olan hikâye ve inançlar aracılığıyla nasıl şekillendirdiklerine odaklanıyor. Söylence ya da hikaye ekonomisi, psikoloji, sosyoloji ve kültürel çalışmalardan esinleniyor.

Hikâyenin kitabını yazan ekonomist

2013 Nobel Ekonomi Ödülü sahibi, Robert J. Shiller, söylence ekonomisi kavramını popüler kılanlardan. Özellikle finans piyasalarındaki balon ve çöküşleri psikolojik ve sosyal dinamikler üzerinden anlamaya çalıştığı analizlerle anılıyor. Bildiğim kadarıyla esin kaynağı olan eşi sosyal bilimci… Shiller’in, "Narrative Economics: How Stories Go Viral and Drive Major Economic Events" adlı bir kitabı geçmiş örnekler açısından iyi bir kaynak.

Klasik mi hikâye mi?

Klasik ekonomiye göre bireyler rasyonel aktörler. Öyle mi gerçekten? Neden vara yoğa inanıyorlar o zaman? Neden piyasa dengeleri arz ve talep yasalarıyla belirlendiği varsayımı üzerine kurulan klasik ekonomik davranışlara prim........

© Ekonomim