Son zamanlarda gümrükte gündemde gözetim uygulaması öne çıkıyor. Aslında bu konu yeni değil, 21 yıldır süregelen bir uygulama, ancak gözetim uygulanmasına yönelik genelgenin Danıştay tarafından iptal edilmesi sebebiyle bir anda yürürlükte olan tebliğlerin Gümrük İdaresi’nde nasıl uygulanacağına yönelik bir tereddüt oluştu. Bu sebeple, son günlerde bu konu üzerine ciddi tartışmalar yaşanıyor, gümrük kıymeti açısından bir değerlendirme yapılıyor ya da belirlenen eşiğin altında artık ithalatın mümkün olmadığı iddia ediliyor veya fiktif kıymet uygulamasının da mümkün olmadığı ya da bu şekilde olan işlemlerde idari para cezası olacağı yönünde görüşler bulunuyor. Bu kadar çok farklı yorumun bir anda sosyal medya kanallarından paylaşılmasıyla da konu bambaşka bir yöne evrildi. İthalatçılar için de ciddi bir soru işareti oluşması nedeniyle gündelik gümrük işlemlerini etkiler hale geldi.

Ticaret Bakanlığı, dış ticarete ilişkin politikalar üretiyor ve bu kapsamda birçok enstrüman kullanıyor. Bunlar arasında gözetim uygulaması da yer alıyor. Gözetim uygulaması, bir malın ithalatında kaydedilecek gelişmelerin yakından izlenmesi amacıyla yapılıyor. Uygulamada temel amaç, yerel üreticileri dış rekabetten korumak, çünkü belirlenen birim kıymet tutarından daha düşük kıymette bir ithalat yapıldığında bakanlıktan bir gözetim belgesi alınması gerekiyor. Bu başvuru sayısındaki artışın iç pazara bir zarar ya da tehdit teşkil edildiği tespit edilirse, ek vergi ya da anti-damping vergisi tatbik edilebiliyor.

2025 yılı itibarıyla Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan 154 gözetim tebliğinin yürürlükte olduğu ve bu tebliğlerin 3.287 adet GTİP’i kapsadığı görülüyor. Bu düzenlemelerde belirlenen fiyatın altında bir eşya ithal edilmesi halinde gözetim belgesi alma, yani bir izin alma zorunluluğu, suretiyle tatbik ediliyor. İmalat sanayinde gözetim belgesi alarak ilerlemek zaman zaman mümkün oluyor, ancak, izin alma süreci bazen uzun zaman (1 veya 2 ay) alabildiği gibi bazen de süreç olumsuz sonuçlanabiliyor. Bu nedenle, izin alma süreci ithalatçılar açısından alternatif bir yol olmuyor.

Bunun yerine, eşyanın gerçek bedelinin daha düşük olmasına karşın gözetim nedeniyle eşya bedeline fiktif bir ilave (matrah artırma)........

© Ekonomim