Orta Doğu derken Filistin diyorduk tabii; ama daha da önce petrol diyorduk ve bu gayet anlaşılabilir idi. 20. Yüzyılın en önemli malı petroldü. 1861’den beri endeksleniyordu ve önemi Birinci Dünya Savaşı öncesinde de ortadaydı. Paylaşım savaşı deniyordu ve elbette koloniler, pazarlar, ticaret yolları paylaşılacaktı ama emtia olarak bakınca herhalde en önemli emtia petroldü, Kamerun’un kauçuğu değil. Zamanla petrolün önemi azaldı ve ekonomik ömrü artık fazla uzun değil. Demek ki bir süredir doğrudan siyasi çapalar kritik önemde. Ama neden? Petrol veya şu an önemli olan doğal gaz belirleyici değilse ne belirleyici? Yoksa hala belirleyici nedenler bunlar mı?

Mısır ve Suriye ile İsrail arasında iki savaş yaşandı. 1973’teki ikincisinde İsrail sürpriz bir saldırıya uğradı ve Mısır’la Suriye arasında sıkıştı ancak yine de kazandı. O noktada Mısır da Suriye de SSCB etkisindeydi ve Sovyet silahları, danışmanları ve yatırımları vardı. Pinochet darbesinden on gün sonra çok güçlü bir ulusal güvenlik danışmanı olan Kissinger dışişleri bakanı oldu ve gücünü açıktan kullanmaya başladı. Hemen ardından, üç hafta sonra, başkan yardımcısı olan –ama etkili bir başkan yardımcısı- yarı Yunanlı Spiro Agnew istifa etmek zorunda bırakıldı. İsrail ve ABD politikaları Kissinger ile tam örtüşmeye yöneldi ve elbette SSCB’nin varlığı bunun önemli nedeniydi. Her ne kadar bağlantısız olsalar da Baas rejimlerinin de onlara yakın Mısır (Nasır) rejiminin de ABD ve İsrail’le sürekli karşı karşıya geldikleri açıktı. Saddam da Baas idi ama oldukça nötr davrandı, hatta 1980-88 arası İran ile savaşta ABD’nin istediğini yapmış oldu. Ancak Mısır ve Suriye öyle değildi. Önce 1978 Camp David anlaşmasıyla Mısır nötrleştirildi ve SSCB’den uzaklaştı. Sonra Suriye rejimi destabilize edilmeye çalışıldı fakat 1982 isyanı başarısız oldu. Böylece durum değişti ve post-Sovyet Orta Doğu tasarımına Irak’tan başlandı. ABD 1991 başında Saddam’ı devirebilirdi fakat geri çekildi ve yeniden gelmeye hazırlandı. 2003’te iş bitirildi. Elbette Irak’taki üç dev petrol yatağının gelirlerinin paylaşılması o........

© Ekonomim