26 Mart 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 24.01.2024 tarihli 2024/1 sayılı Kararı, gözetim önlemleri konusunda gümrük idareleriyle gümrük yükümlüleri arasında sıkça ortaya çıkan bir ihtilafı tekrar gündeme getirdi.

GATT 1994 eki “Koruma Önlemleri Anlaşması”na göre GATT üyesi ülkeler “bir ürünün, kendi topraklarında, benzer veya doğrudan rakip ürünler üreten yerli endüstrinin ciddi zarar görmesine yol açan” veya “ciddi zarar tehdidi bulunan” hallerde koruma önlemi alabilecektir. Şüphesiz ki üye ülkeler bunu önce karşı taraflara bildirerek onların savunmalarını almak ve adil bir değerlendirme yaparak karar vermek durumdadır. Anlaşmanın 6 ncı maddesine göre, “alınacak koruma önlemi tarife artışı şeklinde olmalıdır.” Bir başka anlatımla, GATT 1994 (Dünya Ticaret Örgütü) üyesi ülkeler ülkelerinde üretilen bir ürünün rakibi diğer ülkelerde üretilen ürünler için ancak “ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi” olduğu hallerde ilave gümrük vergileri veya ek mali yükümlülükler gibi koruma önlemi alabileceklerdir.

Ancak, GATT 1994’ün imzalanmasından sonra Uzakdoğu menşeli mallarla koruma önlemleri ile baş edemeyen Türk bürokrasisi yeni bir önlem çeşidi yarattı. “Madem ki koruma önlemleri yetersiz kalıyor, biz de gözetim önlemi alalım. Önlem almak istediğimiz malı ithal etmek isteyen gelip bizden ‘gözetim belgesi’ alarak veya bunu almaz ise birim fiyatını tebliğle belirlediğimiz eşik fiyata yükselterek ithalat yapabilecek şeklinde bir düzenleme yapalım. Başvurana da gözetim izni vermeyelim.” şeklinde ifadesini bulan gözetim tebliğleri yürürlüğe sokuldu. Örneğin, 95/6815 sayılı Karar’ın “Gözetim Önlemleri” başlıklı 8 inci maddesinde inceleme konusu ürünlerin ithalat miktarlarında meydana gelen mutlak veya nisbi artışların doğrudan rakip ürünlerin yurtiçi üretimi üzerinde zarar tehdidi oluşturduğunun belirlenmesi halinde, gözetim önlemi uygulanabileceği belirtildikten sonra, “Gözetimin amacı; gözetim önlemi uygulanan tekstil ürünlerinin ithalatındaki gelişmelerin izlenmesine yöneliktir.” deniliyordu. Yani “Gözetim bir koruma önlemi değil, ithalatın seyrinin izlenmesini hedefliyor.” denilmek isteniyordu. Bu dönem yürürlüğe........

© Ekonomim