Süper güç olarak nitelendirilen devletlerin bile kontrol edemediği ve tam kapsamlı şekilde düzenleyemediği yapay zekâ karşısında devletlerin eğilimi, bu gücün yanında yer almaya çalışmak veya teknoloji yarışına doğrudan katılmak yönünde oluyor. Yapay zekâ sadece bilimsel bir gelişme olmaktan çıkarak; ekonomik güç kazanmanın, ulusal güvenliği sağlamanın ve küresel rekabette öne çıkmanın temel aracı haline geldi. Ancak hızla artan bu rekabet, konunun insan hakları boyutunu büyük ölçüde geri planda bırakmaya başladı. ChatGPT gibi yapay zekâ modellerinden otonom araçlar ve robotik sistemlerdeki çığır açıcı gelişmelere kadar, bu teknoloji her geçen gün karmaşıklaşırken, onu düzenleyecek şeffaf ve kapsayıcı bir hukuki çerçevenin hâlâ eksik olduğu ortada. Peki, bu kuralları kim belirleyecek? Teknolojiye yön veren birkaç büyük şirket mi yoksa kendi çıkarlarını koruyan ve önceliklendiren ulusal devletler mi? İnsanlığın ortak değerleri ve insan hakları temelinde şekillenmiş, küresel bir hukuki koruma mekanizması mümkün mü? Yapay zekâya ilişkin hukuki düzenlemeleri, kanun koyucuların yaklaşımı ile birlikte ele aldığımız yazı dizimize bu soru ile devam ediyoruz.

Avrupa Konseyi, uzun süredir yapay zekâ alanında insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü merkeze alan çalışmalarıyla dikkat çekiyor. Süreç, 2019 yılında Yapay Zekâ Ad Hoc Komitesi’nin (CAHAI) bu alanda bağlayıcı bir uluslararası düzenlemenin mümkün olup olmadığını incelemekle görevlendirilmesiyle başladı. Komitenin görev süresini tamamlamasının ardından, 2022 yılında kurulan Yapay Zekâ Komitesi (CAI) sözleşme metnini hazırlayıp ilgili müzakereleri yürüttü. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından onaylanan ve 5 Eylül 2024’te Litvanya’nın Vilnius kentinde imzaya açılan Yapay Zekâ, İnsan Hakları, Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü Çerçeve Sözleşmesi, küresel ölçekte yapay zekâ yönetişimi için ortak standartlar oluşturma yolunda önemli........

© Ekonomim