29 Ekim 1923 tari­hinde kurulan Türkiye Cumhuriye­ti bugün 102 yaşına gi­rerken, bu süre zarfında ‘ekonomi’ alanında da sayısız kırılma, reform, kriz ve büyüme döne­mi yaşandı.

Bu makale­de, Cumhuriyet’in ku­ruluşundan itibaren ge­çen bu dönemi; makroekonomik göstergeler, üretim-yapısı dönü­şümleri, dış ticaret ve finansal kırılmalar açısından ekonomik verilerle değerlendirmeye çalı­şacağız. Amaç, sadece geçmişe dönük bir analiz değil; bugünün şartlarında, 102 yıllık birikimi göz önüne alarak Türkiye eko­nomisinin nerede durduğunu ve hangi yönlere doğru ilerlediğini anlamaktır. Kuruluşun 102. yıl­dönümünde, hem gurur verici başarıları hem de yapısal sorun­ları göstermek önemlidir.

Türkiye ekonomisini anlamak için, büyük ölçüde aşağıdaki dört tarihsel döneme ayırmak fayda­lıdır:

(i) 1923–1950 dönemi, (ii) 1950–1980 dönemi, (iii) 1980– 2000 dönemi ve (iv) 2000 son­rası dönem (özellikle 2001 krizi­ni izleyen ve küresel entegrasyo­nun arttığı dönem).

102 yıllık süreçte Türkiye eko­nomisinde öne çıkan başarıları şöyle sıralayabiliriz:

-Kişi başına gelirde kayda değer artış: Yukarıda belirtil­diği gibi 1923’ten 1938’e dönem büyük bir başarı hikayesi iken, 1938 -1950 savaş döneminin et­kileri, 1950 sonrası dışa açılma sürecine bağlı toplumsal değişi­min başlamasıdır. 2000 sonrası ise global entegrasyonun en üst seviyeye çıkması dikkat çekici­dir. 1923 den 2024’e gelir yakla­şık 27 kat artmıştır. Bu toplumsal değişimin somut göstergesidir.

-Sanayileşme ve üretim yapısında dönüşüm: Tarım ağırlıklı yapıdan sanayi-hizmet ağırlıklı yapıya geçiş önemli bir başarıdır.

-Küresel ekonomi ile en­tegrasyon: İhracatın artma­sı, dış ticaretin artan payı, üre­tim-tedarik zincirlerine katılım bu sürecin bir parçasıdır.

-Altyapı yatırımları ve şe­hirleşme: Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren ulaştırma, enerji ve kamu hizmetleri yatı­rımları yapılmış, şehirleşme hız kazanmıştır.

-Kurumsal gelişim: Özel­likle 1980 sonrası serbestleş­me, özelleştirme, bankacılık ve finans sektörünün modernleş­mesi ve global sermayeyle ilişki kurulması ekonominin dinamiz­mini artırmıştır.

Her başarı kadar, Türkiye eko­nomisinin karşılaştığı yapısal zayıflıklar ve krizler de önemli. 102 yıl boyunca yaşanan başlıca........

© Dünya