Οι σύγχρονες μορφές διαμαρτυρίας, που χαρακτηρίζονται από τον αγώνα μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων με αντικείμενο τα ημερομίσθια και τις συνθήκες εργασίας, με τη χρήση κυρίως της απεργίας ως βασικού μοχλού πίεσης, και με τη σταδιακή οργάνωσή τους σε τοπικό και στη συνέχεια σε εθνικό επίπεδο, συνδέονται σαφώς με την ανάπτυξη της βιομηχανικής κοινωνίας. Βέβαια η επιβολή εκείνου του ιστορικού φαινομένου που γνωρίζουμε ως Βιομηχανική Επανάσταση ποίκιλλε σε τεράστιο βαθμό τόσο από χώρα σε χώρα όσο και όσον αφορά την ταχύτητας της ανάπτυξης του.

Το 1848 η Βρετανία είχε συμπληρώσει σχεδόν έναν αιώνα ταχύτατης οικονομικής ανάπτυξης, με τη χρήση μεγάλης τεχνολογίας και παραγωγής μεγάλης κλίμακας σε μερικούς τομείς, και ιδιαίτερα στην υφαντουργία, παρόλο που οι εργοστασιακοί εργάτες δεν αποτελούσαν ακόμα παρά μια αριθμητική μειοψηφία του συνολικού εργατικού δυναμικού και παρόλο που μερικοί προβιομηχανικοί τομείς της παραγωγής, όπως η οικοτεχνία και η βιοτεχνία, όχι μόνο επιβίωναν, αλλά και συνέχιζαν να αναπτύσσονται. Μόνο η βρετανική οικονομία ήταν πραγματικά εκβιομηχανισμένη ως το 1848.

Οι Λουδίτες, μέλη ομάδων Άγγλων εργατών, εξεγέρθηκαν (1811-1816) καταστρέφοντας τις μηχανές, τις οποίες θεωρούσαν αιτία των δεινών τους

Ως συνέπεια, μέχρι το 1848, αναρίθμητες μορφές διαμαρτυρίας της αναδυόμενης εργατικής τάξης είχαν ήδη αναπτυχθεί στη Βρετανία. Και πρώτοι χρονολογικά οι Λουδίτες (Luddites), οι οποίοι ήταν μέλη ομάδων Άγγλων εργατών οι οποίοι εξεγέρθηκαν (1811-1816) με αίτημα την καταστροφή των νέων μηχανημάτων, τα οποία θεωρούσαν υπεύθυνα για τα προβλήματά τους. Αυτή ήταν μία πρώιμη μορφή συνδικαλιστικής διαμαρτυρίας (στη Γαλλία και τη Γερμανία, όπου η εκβιομηχάνιση συντελέστηκε μεταγενέστερα, το σπάσιμο των μηχανών ενδημούσε κατά την περίοδο 1830-1850).

Οι απεργίες και η συνδικαλιστική οργάνωση μαζικοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 19ου αιώνα, με αποκορύφωμα την εργατική συμμετοχή στην πολιτική μέσω της «Γενικής Ένωσης» των οπαδών του Όουεν (Οwen) στα 1834-1836, και του μεγάλου μεταρρυθμιστικού κινήματος των Χαρτιστών, κατά την περίοδο 1837-1848.

Η πρόοδος του βιομηχανικού καπιταλισμού παρόλα αυτά κάθε άλλο παρά ομαλή ήταν, και ήδη από τα τέλη τη δεκαετίας του 1820 και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1840 εμφάνισε μεγάλα προβλήματα ανάπτυξης. Αυτό το πρώτο γενικό «παραπάτημα» της καπιταλιστικής οικονομίας απεικονίζεται στη σημαντική επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης, και την πτώση του βρετανικού εθνικού εισοδήματος την περίοδο αυτή. Αυτή η πρώτη γενική καπιταλιστική κρίση δεν ήταν καθαρά βρετανικό φαινόμενο, αλλά η βρετανική περίπτωση είναι εντελώς ξεχωριστή. Οι σοβαρότερες συνέπειες της κρίσης ήταν κοινωνικές. Η μετάβαση στη νέα οικονομία προκάλεσε εξαθλίωση και δυσαρέσκεια, την πρώτη ύλη της κοινωνικής επανάστασης.

Στη Βρετανία, η κυβέρνηση πανικοβλήθηκε για λίγο όταν ξέσπασε και διαδόθηκε ταχύτατα ένα κύμα στάσεων και σαμποτάζ στους κόλπους των λιμοκτονούντων εργατών της νότιας και ανατολικής Αγγλίας, στα τέλη του 1830. Η Βρετανία ήταν η πρώτη χώρα στην Ιστορία όπου οι νέοι προλετάριοι είχαν ήδη αρχίσει να οργανώνονται, αλλά και να παράγουν τους ηγέτες τους. Η έννοια αλλά και η λέξη «σοσιαλισμός» είχε γεννηθεί κατά τη δεκαετία του 1820 και υιοθετήθηκε από μεριάς των εργατών. Το προλεταριακό κίνημα ήταν πια γεγονός. Στη Βρετανία εμφανίστηκε γύρω στο 1830, στην πιο ώριμη μορφή του ως μαζικό κίνημα εργαζομένων, και το τεράστιο κίνημα για τον «Χάρτη του Λαού», που έφτασε στο αποκορύφωμά του στα 1839-1842, αλλά διατήρησε μία μεγάλη επιρροή έως και μετά το 1848, ήταν το σπουδαιότερο επίτευγμά του.

Ο βρετανικός σοσιαλισμός (ή «συνεταιρισμός») ήταν πολύ πιο ανίσχυρος. Ξεκίνησε εντυπωσιακά το 1829-1834 συσπειρώνοντας το μεγαλύτερο ίσως τμήμα των μαχητικών στελεχών της εργατικής τάξης γύρω από τα δόγματά του, τα οποία ήταν διαδεδομένα κυρίως μεταξύ των τεχνιτών και των ειδικευμένων εργατών ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1820. Οι φιλόδοξες προσπάθειες να συγκροτηθούν εθνικές «γενικές συνδικαλιστικές ενώσεις» της εργατικής τάξης με στόχο να σπάσει η τομεακή και τοπική απομόνωση των επιμέρους εργατικών ομάδων και να φτάσουμε στην εθνική, και ίσως και την παγκόσμια αλληλεγγύη της εργατικής τάξης, ξεκίνησαν το 1818 και συνεχίστηκαν με πυρετώδη ένταση μεταξύ 1829 και 1834. Υπό την επίδραση των οπαδών του Ρόμπερτ Όουεν (Robert Owen), αποπειράθηκαν ακόμα και να εισαγάγουν μία γενική συνεταιριστική οικονομία παρακάμπτοντας την καπιταλιστική.

Ο Μεθοδιστής επίσκοπος Τζον Ουέσλεϊ, κήρυκας των δικαιωμάτων των εργαζομένων τάξεων

Η προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί ένα καθαρά συνδικαλιστικό ή αλληλοβοηθητικό πρότυπο όχι μόνο για να επιτευχθούν καλύτερα ημερομίσθια για οργανωμένους κλάδους, αλλά και για να καταπολεμηθεί ολόκληρο το κοινωνικό σύστημα, έλαβε χώρα κατά την περίοδο 1829-1834 στη Βρετανία, αλλά απέτυχε και η αποτυχία κατέστρεψε το πρώτο προλεταριακό σοσιαλιστικό κίνημα. Οι συστηματικές επιθέσεις των εργοδοτών και της κυβέρνησης ολοκλήρωσαν την καταστροφή του κινήματος στα 1834-1836. Η αποτυχία αυτή ομαδοποίησε τους σοσιαλιστές σε προπαγανδιστικές και μορφωτικές πρωτοπορίες που βρίσκονταν κάπως έξω από το κύριο ρεύμα της εργατικής κινητοποίησης ή σε πρωτοπόρους της πιο μετριοπαθούς συνεργασίας των καταναλωτών με τη μορφή του συνεταιριστικού καταστήματος. Σε αυτό οφείλεται και το παράδοξο φαινόμενο, ότι στην ακμή του το επαναστατικό μαζικό κίνημα των Βρετανών φτωχών εργαζομένων, οι Χαριστές δηλαδή, ήταν ιδεολογικά κάπως λιγότερο προωθημένοι, αν και πολιτικά ωριμότεροι από ό,τι το κίνημα του 1829-1834.

Ήδη ωστόσο τόσο στη Βρετανία όσο και στις αναπτυσσόμενες καπιταλιστικές χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης η περίοδος 1830-1848 αποτελεί την περίοδο κατά την οποία το «προοδευτικό» στρατόπεδο διασπάται. Ύστερα από σύντομο διάλειμμα ανοχής και ζήλου, οι φιλελεύθεροι έδειξαν την τάση να μετριάσουν τον ενθουσιασμό τους για περισσότερες μεταρρυθμίσεις και να καταστείλουν τη ριζοσπαστική αριστερά, κυρίως τους επαναστάτες της εργατικής τάξης. Το 1834 η τρομοκράτηση έξι ουεσλιανών [Wesleyans: οπαδοί του Ουέσλεϊ (Wesley), εμπνευστή του εκκλησιαστικού κινήματος των Μεθοδιστών] εργατών που είχαν επιχειρήσει να σχηματίσουν μία ένωση αγρεργατών («Μάρτυρες του Tolpuddle») σημείωνε την αρχή της επίθεσης κατά του κινήματος της εργατικής τάξης στη Βρετανία.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1830 υπήρχαν ήδη και η συνείδηση της προλεταριακής τάξης και οι κοινωνικές φιλοδοξίες, σαφώς πιο αδύναμες και λιγότερο αποτελεσματικές, σε σύγκριση με την αστική συνείδηση την ίδια περίοδο, παρόλα αυτά........

© Documento