1871-1914. Μια εποχή δημιουργίας πριν από την έκρηξη του Μεγάλου Πολέμου. Δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, συγκοινωνίες, εφευρέσεις και μαζική παραγωγή εμψύχωναν αστούς και προλετάριους στις επιμέρους προσδοκίες που έτρεφαν. Λίγοι παρέμεναν δύσπιστοι και αποτύπωσαν τη σκοτεινή πλευρά της «Όμορφης Εποχής»

Η περίοδος που καταλαμβάνει το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και τα πρώτα χρόνια του 20ού μέχρι το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, γνωστή και ως Μπελ Επόκ (Όμορφη Εποχή), υπήρξε μια εποχή λαμπρών επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων, καινοτομιών και εφευρέσεων που έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη του σύγχρονου κόσμου και άλλαξαν τη μορφή της καθημερινής ζωής των ανθρώπων, κατά τρόπο ορατό μέχρι και σήμερα. Τα επιτεύγματα αυτά ενίσχυσαν την ανάπτυξη της βιομηχανίας και την ικανότητά της για μια όλο και μεγαλύτερη μαζική παραγωγή, μιλώντας βέβαια για τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες της βόρειας και δυτικής Ευρώπης, καθώς και για τις ΗΠΑ, έτσι ώστε να θεωρείται ότι κατά την εποχή αυτή πραγματοποιήθηκε μια «δεύτερη βιομηχανική επανάσταση».

Ασφαλώς η εκβιομηχάνιση επεκτάθηκε πέραν του αρχικού πυρήνα, αγκαλιάζοντας και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως τη Ρωσία, τη Σουηδία και την Ολλανδία. Ωστόσο, κατά μια άλλη άποψη, επρόκειτο κυρίως για τον εκσυγχρονισμό της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης χάρη σε σημαντικές βελτιώσεις δοκιμασμένων τεχνολογιών, όπως του ατμού και του σιδήρου που οδήγησαν στη χρήση του ατσαλιού και των στροβίλων.(1) Ταυτόχρονα, η εμφάνιση νέων εφευρέσεων και επαναστατικών τεχνολογιών άνοιγε ένα ευρύ πεδίο μελλοντικής ανάπτυξης.

Οι νέες πηγές ενέργειας, ο ηλεκτρισμός και το πετρέλαιο, πρόσφεραν μεγαλύτερη ευκολία χρήσης από τον άνθρακα, που παρέμεινε όμως η πιο σημαντική πηγή βιομηχανικής ενέργειας κατά την περίοδο αυτή. Πάντως από τη δεκαετία του 1880 ξεκίνησε η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ευρεία κλίμακα και οι νέες βιομηχανίες που στηρίζονταν στον ηλεκτρισμό, στη χημεία και στις πετρελαιοκίνητες μηχανές άρχισαν να αναπτύσσονται δυναμικά. Ο ηλεκτρισμός επίσης θα αλλάξει την καθημερινή ζωή μέσω και της εφεύρεσης του ηλεκτρικού λαμπτήρα πυρακτώσεως, τον οποίο τελειοποίησε ο Αμερικανός Τόμας Έντισον το 1880, ενώ το ηλεκτρικό ρεύμα αντικατέστησε το φωταέριο στον δημόσιο φωτισμό πολλών πόλεων. Σημαντική ώθηση έδωσε και στην ανάπτυξη της παραγωγής οικιακών συσκευών, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ηλεκτρική σκούπα (1908).

Αυτή είναι η εποχή κατά την οποία ο κόσμος γίνεται πραγματικά παγκόσμιος. Οι μεταφορές είναι πλέον κατά πολύ ταχύτερες, πιο άνετες και ασφαλείς, μειώνοντας αισθητά τη διάρκεια ακόμη και των διηπειρωτικών ταξιδιών. Με την ολοκλήρωση του υπερσιβηρικού σιδηρόδρομου, το 1904, ένα ταξίδι από το Παρίσι στο Βλαδιβοστόκ διαρκούσε πλέον περίπου 15 μέρες. Το σιδηροδρομικό δίκτυο επεκτείνεται ραγδαία, στο εσωτερικό κάποιων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Γαλλία, σχεδόν διπλασιάζεται, ενώ επιβλητικοί σιδηροδρομικοί σταθμοί κατασκευάζονται στην καρδιά των μεγάλων πόλεων.

Πτήση των Αμερικανών αδελφών Ράιτ πάνω από τον παλιό κόσμο με τα άλογα και τις άμαξες το 1909

Η ναυσιπλοΐα εξελίσσεται δυναμικά και τα νέα ατμόπλοια σταδιακά αντικαθιστούν τα ιστιοφόρα. Είναι η εποχή της ακμής των υπερωκεάνιων, που το καμάρι τους, ο «Τιτανικός», καθελκύστηκε το 1911. Αλλά και στο εσωτερικό των πόλεων οι μεταφορές βελτιώνονται, κάνοντας πιο εύκολη και τη μετακίνηση του εργατικού δυναμικού, με το υπόγειο μετρό, το τραμ και τη χρήση του ποδηλάτου, που ανήκει κι αυτό στην εποχή της Μπελ Επόκ. Η επανάσταση θα έρθει με την εφεύρεση του κινητήρα εσωτερικής καύσης, το 1883, που θα επιτρέψει την κατασκευή των πρώτων αυτοκινήτων. Αρχικά το αυτοκίνητο θα είναι ένα είδος πολυτελείας για τις ανώτερες τάξεις και μόνο από το 1907, με το μοντέλο Τ της Φορντ στις ΗΠΑ, θα αρχίσει να γίνεται προσιτό για το ευρύ κοινό.

Την εποχή αυτή οι αποστάσεις μικραίνουν και χάρη στην ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας. Ο ηλεκτρικός τηλέγραφος επέτρεπε τώρα τη μετάδοση πληροφοριών σε όλο τον πλανήτη μέσα σε λίγες ώρες, μέσω ενός τεράστιου δικτύου υπέργειων και υποθαλάσσιων τηλεγραφικών καλωδίων. Οι νέες επικοινωνιακές υποδομές αλλάζουν, ταυτόχρονα, «τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούσαν και τον τρόπο με τον οποίο έβλεπαν τον κόσμο»,(2) διαμορφώνοντας τη σύγχρονη αντίληψη για την πληροφορία και τα δίκτυα ως αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής ζωής, της επιχειρηματικής δραστηριότητας και της διεθνούς, πλέον, επιστημονικής κοινότητας, καθώς και οδηγώντας στη δημιουργία των πρώτων ειδησεογραφικών πρακτορείων με τη σύγχρονη μορφή.

Οι αλλαγές αυτές επιταχύνθηκαν με την εφεύρεση του ασύρματου τηλέγραφου από τον Ιταλό Γουλιέλμο Μαρκόνι, ο οποίος στηρίχτηκε στην ανακάλυψη των ραδιοκυμάτων από τον Γερμανό Χάινριχ Χερτς το 1887, ενώ ο Σκωτσέζος Γράχαμ Μπελ είχε ήδη κατασκευάσει το πρώτο τηλέφωνο (1876), μια συσκευή που εξελίχθηκε ιδιαίτερα μετά την εφεύρεση του μικροφώνου, συνδέοντας όλο και πιο μακρινές αποστάσεις.

Οι καινοτομίες της περιόδου εκτείνονται και σε άλλα πεδία, διευρύνοντας τους ορίζοντες της ανθρώπινης προσπάθειας να κατανοήσει και να μεταβάλει τον κόσμο. Οι πειραματισμοί του Νίκολα Τέσλα άνοιξαν νέους δρόμους στη χρήση του ηλεκτρισμού και των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων. Οι νέες επιστημονικές ανακαλύψεις περιελάμβαναν τις ακτίνες Χ (Ρέντγκεν 1895) και τη ραδιενέργεια (Μπεκερέλ 1896). Το 1898 το ζεύγος Κιουρί απομόνωσε το χημικό στοιχείο ράδιο και επέκτεινε τη μελέτη της ραδιενέργειας. Ό,τι σήμερα αποκαλούμε τεχνολογία ήχου και εικόνας θεμελιώνεται τότε.

Ο Σέρβος Νίκολα Τέσλα πραγματοποιεί στο εργαστήριο του το 1898 πειράματα με ρεύμα υψηλής τάσης και υψηλής συχνότητας

Ο Τόμας Έντισον κατασκευάζει τον πρώτο φωνογράφο (γραμμόφωνο) το 1877. Η φωτογραφία εξελίσσεται σημαντικά με την εμφάνιση του φιλμ σε ρολό και την κατασκευή από τον Τζορτζ Ίστμαν της πρώτης φωτογραφικής μηχανής-κουτί, την οποία ονόμασε Kodak. Ξεκινά η εποχή του κινηματογράφου, με την πρώτη δημόσια........

© Documento