Son gelişmelere bakılırsa Rusya'nın Gümrü üssü üzerinden Güney Kafkasya’ya yeniden yerleşim ve Kremlin’in Paşinyan’a yönelik baskı stratejisi denilebilcek bir süreçle karşı karşıyayız.

Paşinyan yönetimindeki Ermenistan, Karabağ Savaşı’nın ardından Rusya’ya olan güvenini kaybetti. Güvenlik politikasında Batı’ya yönelen Erivan, önce Rus FSB görevlilerini havalimanından çekti, sonra sınır kapılarındaki Rus askerlerini pasifize etti. Ancak Ukrayna istihbaratının 5 Temmuz 2025 tarihli raporu, tüm dengeleri altüst etti: Moskova, Gümrü’deki 102. Askerî Üsse sessiz sedasız takviye yapıyordu.

Kremlin’in Güney Kafkasya’daki bu hamlesi, sadece askeri değil, diplomatik bir mesaj niteliği taşıyor. Çünkü bu sırada Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Moskova’nın haberi olmadan Abu Dabi’de Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’le görüşmüş, Türkiye ile ilişkileri yumuşatmış ve Batı ile askeri işbirliğini artırma yönünde adımlar atmıştı. Dahası, Kremlin’e yakın Ermeni Apostolik Kilisesi ile yaşadığı açık kriz, iç siyasette Rusya’ya karşı yeni bir direnç hattı oluşturdu. Şimdi kritik soru şu: Moskova, Gümrü üssünü tahkim ederek Paşinyan’a mı gözdağı veriyor? Yoksa Ermenistan üzerindeki nüfuzunu kaybetmemek için zamanla yarışan bir güç mü?

Ermenistan'ın kuzeyindeki Gümrü kentinde bulunan 102. Rus Askerî Üssü, Moskova'nın Güney Kafkasya’daki en önemli askeri varlıklarından biri olmayı sürdürüyor. Ruslara göre 102. Askeri Üssün birlikleri, Ermenistan Cumhuriyeti ile askeri işbirliğinin kurulması ve geliştirilmesine büyük katkı sağlıyor ve Rusya ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından düzenlenen ortak etkinliklere doğrudan ve aktif olarak katılıyor. 102. Askeri Üssün muharebe misyonu, Ermenistan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri ile işbirliği içinde Rusya'nın güney sınırlarını korumak.

Üs, 1 Eylül 1994'te Transkafkasya Askeri Bölgesi'nin 127. Motorize Piyade Tümeni'nin üssünde kuruldu. 16 Mart 1995'te Moskova'da, Rusya ve Ermenistan cumhurbaşkanları Boris Yeltsin ve Levon Ter-Petrosyan, Ermenistan topraklarında 25 yıllık bir Rus askeri üssü kurulması konusunda, taraflardan hiçbiri itiraz etmezse otomatik olarak 5 yıl daha uzatılacak bir anlaşma imzaladılar.

1995’te imzalanan anlaşmayla kurulan üs, 2010’da yapılan ek protokolle 2044 yılına kadar uzatılmış durumda. Yaklaşık 4.000 personelin görev yaptığı bu üs, Erivan yakınlarındaki Erebuni Havaalanı’nda konuşlu MiG-29 uçakları, S-300V hava savunma sistemleri ve çeşitli zırhlı unsurlarla önemli bir operasyonel kapasiteye sahip.

Moskova, üssü ücretsiz kiralıyor. Üssün bakımı kısmen Ermenistan devlet bütçesinden sağlanıyor. Günümüzde 102. askeri üs şu anda Rusya açısından askeri olmaktan çok siyasi öneme sahip. Moskova yanlısı Ermeni gruplar için 102. askeri üssün varlığı Ermenistan'ın garantörü. Ancak günümüzde Erivan'daki siyasi liderliğin değişmesiyle birlikte Rus ordusu, işgalci statüsünde değerlendiriliyor.

Ancak, Başbakan Nikol Paşinyan yönetimindeki Ermenistan, Karabağ’ın Azerbaycan tarafından Eylül 2023’te tamamen kontrol altına alınmasının ardından, Moskova’nın askeri varlığının ülkeye bir fayda sağlamadığını açıkça dile getirmeye başladı. Paşinyan, The Wall Street Journal’a verdiği demeçte, “Bu olaylar, güvenlik ilişkilerimizi çeşitlendirmemiz gerektiğini gösterdi” diyerek, Erivan’ın yeni savunma ortakları arayışına yöneldiğini belirtmişti.

Bu bağlamda, 1 Ağustos 2024 itibarıyla Zvartnots Havalimanı’ndaki Rus FSB görevlilerinin çekilmesi sağlandı. Ardından, Ocak 2025’te İran sınırındaki Agarak ve Şubat 2025’te Türkiye sınırındaki kontrol noktalarında görev yapan Rus sınır muhafızlarının da faaliyetleri sona erdi. Paşinyan yönetimi, Rusya’nın iç işlerine müdahalesinden ve Ermenistan Kilisesi’ni siyasi bir araç olarak kullanmasından duyduğu rahatsızlığı defalarca dile getirdi.

Özellikle Ermenistan Kilisesi’nin muhalif duruşunu Kremlin’in desteklediği ve bu yapının Paşinyan’a karşı içeride bir baskı unsuru olarak kullanılmaya çalışıldığı ileri sürülüyor.

Tüm bu gerilime rağmen, Ukrayna........

© Dikgazete.com