Toplumu özgür insanın ileri götüreceğini kabul eden siyasi rejim ve anayasalar, özgürlükleri korumak için devleti birbirini denetleyen üç temel güce bölmüşlerdir. Başta devletin temel organları olmak üzere herkesin hukuk ile bağlı olduğunu, kanunların ve diğer işlemlerin anayasaya aykırı olamayacağını kabul etmişlerdir.

1961 Anayasası, devletin temel güçlerini üçe bölen ve bunlar arasında birbirini denetleme konusunda denge kuran parlamenter sistemi kabul etti. 1962 yılında İsmet İnönü başbakanlığında koalisyon hükümeti kuruldu. Şubat 1962’de Albay Talat Aydemir darbe teşebbüsünde bulundu; affedilerek emekliye sevk edildi. 1963 yılı mayıs ayında tekrar darbe teşebbüsünde bulundu. Emrindeki Fethi Gürcan, toplantı halinde olan Bakanlar Kurulu’nu askerleriyle kuşattı. Talat Aydemir’den emir istedi. Ancak ordunun diğer güçleri bu girişime karşı çıktılar. Harekât başarısız oldu; Aydemir ve arkadaşları anayasayı ihlale teşebbüsten yargılandılar. Aydemir ve hükümeti kuşatan arkadaşı Fethi Gürcan idam edildiler. Aydemir ve Fethi Gürcan’ın hareketleri darbeyi başarmaya elverişliydi.

Parlamenter sistemin getirdiği özgürlükçü demokrasi ortamında Türkçü, İslamcı ve Marksist siyasi partiler kuruldu. Bazı üniversite öğrencileri sosyalist devlet kurma idealinde, bazıları ise Türkİslam devleti kurma amacında örgütlendiler.

Deniz Gezmiş ve arkadaşları toplantı ve gösterilere katıldılar, çeşitli şekillerde devletin politikalarını eleştirdiler, polis ve jandarmaya karşı silahlı saldırıda bulundular. 12 Mart 1971 muhtırasından sonra, anayasayı cebir ve şiddet kullanarak ihlal teşebbüsünden yargılanarak idam edildiler. Takdiri hafifletici sebep uygulanarak idam cezası hapis cezasına çevrilebilir veya TBMM idam cezasını onaylamayabilirdi. Böylece kamu vicdanı da yaralanmayabilirdi.

Aslında Deniz Gezmiş ve iki........

© Cumhuriyet