Του Θανάση Γιαπιτζάκη

«Μικρό παιδί σαν ήμουνα | και πήγαινα σχολείο, μικρό παιδί. | Στα μάτια είχα τη χαρά, | στα χέρια το βιβλίο, μικρό παιδί. | Κι όταν η βαρυχειμωνιά | μου πάγωνε τα χέρια, | στον ουρανό τα σήκωνα | να ζεσταθούν στ’ αστέρια».

Εδώ δεν θα μιλήσουμε για ευαίσθητους στίχους σαν αυτούς του Αργύρη Βεργόπουλου που τους έκανε αξέχαστους το 1966 η μουσική του Λίνου Κόκοτου, σε μια γόνιμη εποχή δημιουργικών ανθρώπων. Θα μιλήσουμε όμως για τον τριαντάχρονο τότε, που τραγουδούσε αυτούς τους στίχους. Τον Γιώργο Ζωγράφο - που δεν ήταν μόνο τραγουδιστής, αλλά και ηθοποιός της Σχολής του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν. Και θα τον πάρουμε από τις μπουάτ που τον ξέρανε όλοι σαν εμβληματική μορφή του Νέου Κύματος, και θα τον πάμε πίσω στα παιδικά του χρόνια, τότε που ήταν κι αυτός ένα μικρό παιδί.

Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να μάθουμε για ποιό λόγο μια ολόκληρη ζωή φορούσε μόνο μαύρα και να μπούμε έτσι λίγο στην ψυχοσύνθεσή του, να στήσουμε την αντίληψή του, να φτάσουμε ακόμα-ακόμα και στην αιτία της μοναξιάς του και του θανάτου του, όταν τον βρήκαν νεκρό μετά από δεκαπέντε ολόκληρες μέρες που δεν τον είχε αναζητήσει κανείς τον Αύγουστο του 2005.

Είκοσι χρόνια μετά από τότε, εμείς σήμερα στο 2025 ας πούμε δυό λόγια ενδιαφέροντος γι’ αυτόν τον υπέροχο τραγουδιστή που δεν τον έσωσαν ούτε η αγάπη ούτε η εκτίμηση, ούτε ακόμα και οι στίχοι των τραγουδιών που εκφράζανε τον πόνο του, όπως εκείνο που έλεγε «Να ’μαι, ξανάρθα πίσω | κι έχω τραγούδια να σας πω πολλά,| μα πριν σας τραγουδήσω, | πού είν’ τα κρίνα; |Πού είν’ τα γιασεμιά; | Έχω μια θλίψη να κοιμίσω». Λόγια του Φώτη Αγγουλέ σε μουσική του Μιχάλη Τερζή. Ή του άλλου ποιητή, του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη σε μουσική του Γιάννη Σπανού «Τ’ όνειρό μου πέθανε χθες αργά το βράδυ. | Μόνος τώρα κι έρημος τί μπορώ να πω; | Κι όμως το ’ξερε καλά, το βαθύ του χάδι | πόσο τ’ αγαπώ. | Μου κρατούσε συντροφιά στις βαριές τις ώρες | που τις τρέμει μοναχή κάθε μια ψυχή | κι όσο το ’χει δίπλα της ας κυλούν οι ώρες, | δεν μ’ ανησυχεί. | Τ’ όνειρό μου πέθανε χθες αργά το βράδυ. | Πες, δεν έζησε ποτέ, μην τ’ αναπολείς. | Μα ο καιρός μου, που ’χασα στο δικό του χάδι, | τώρα είναι πολύς». Ή και το πασίγνωστό του, που έλεγε «Η δίψα μου έγινε φωτιά, | στερεύει στα φιλιά σου, | το δάκρυ μου σταλαγματιά | χάνεται στη ματιά σου. | Άκρη δεν έχει ο ουρανός, | αρχή δεν έχει η δύση. | Τέλος δεν έχει ο καημός, | το χαμογέλιο θλίψη. | Στο παραθύρι σου κρυφά | γροίκαγα περιστέρι, | σαν το μαχαίρι απάστραφτε, | σβήσε, χλωμό μου αστέρι».

«Μικρό παιδί σαν ήμουνα και πήγαινα σχολείο» λοιπόν ο οκτάχρονος τότε Γιώργος Ζωγράφος. Είχε γεννηθεί μάλιστα σε σημαδιακή μέρα για την Ελλάδα. Αν θέλετε πιστέψτε το, εγώ δεν το πιστεύω ακόμα: 4η Αυγούστου 1936! Στην απαρχή της Δικτατορίας του Μεταξά!

Ξεκίνησε «μια ζωή ρημάδι» όπως την είπε ο Νότης Μαυρουδής, ανάμεσα σε δυο δικτατορίες (του Μεταξά και του Παπαδόπουλου), σε μια Ελλάδα μεταπολεμική, μετεμφυλιακή, σε μια πατρίδα που έπρεπε να κλείσει τις πληγές της και να προχωρήσει σε κάποια ειρηνική περίοδο, σε μια διαδρομή σκληρή και δαιδαλώδη, χωρίς πατέρα, χωρίς μάνα. Ήταν γιος δυο ηθοποιών. Πατέρας του ήταν ο ηθοποιός και σκηνογράφος του Εθνικού Θεάτρου Νίκος Ζωγράφος και μητέρα του η ηθοποιός της Λυρικής Σκηνής Αλίκη Μαυροειδή (στις περιόδους 1940-43 και 1947-57 πρωταγωνίστησε σε δέκα οπερέτες και σε έξι όπερες). Εδώ πρέπει ν’ αναφέρουμε τη Γαλάτεια Αλεξίου - που, ενώ εγκατέλειψε τον άντρα της τον Νίκο Καζαντζάκη, κράτησε το επώνυμό του πολύ πριν εκείνος γίνει διάσημος και έχει μείνει με το όνομα Γαλάτεια Καζαντζάκη. Το ίδιο και η μητέρα του Γιώργου Ζωγράφου, η Αλίκη Μαυροειδή. Ενώ εγκατέλειψε τον άντρα της και το μικρό της παιδί κι έφυγε στην Αίγυπτο, κράτησε κι αυτή το επώνυμο των δυονών τους, συνεχίζοντας την καριέρα της σαν Αλίκη Ζωγράφου (με αυτό το όνομα, ως ηθοποιός πρόζας πιά, θα τη βρούμε σε εικοσιοκτώ ταινίες της περιόδου 1961-72, ανάμεσά τους στη «Λόλα» και στο «Προξενιό της Άννας». Το φευγιό της όμως είχε τραγικά επακόλουθα: Ο σύζυγός της πέθανε από τη στεναχώρια του - από το μαράζι του που λέμε - και οι γονείς της αυτοκτόνησαν την ίδια μέρα!

Παρά το σοκ που δέχτηκε, έχοντας δει ξαφνικά νεκρούς τον πατέρα του, τη γιαγιά του, τον παππού του, και τη μητέρα του φευγάτη, ο μικρός Γιώργος Ζωγράφος δεν αφέθηκε να κλειστεί στον εαυτό του, αλλά βοηθήθηκε ν’ ανοιχτεί σε άλλους δρόμους, διαφόρων ειδών καλλιτεχνικούς. Νουνά του ήταν η μεγάλη τραγωδός Μαρίκα Κοτοπούλη. Σπούδασε βιολί στο Ωδείο Αθηνών, φωνητική, πιάνο και κλασική κιθάρα. Συνέχισε τις σπουδές του στη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, με δασκάλους τον Κάρολο Κουν, τον Γιώργο Λαζάνη, τον Κώστα Μπάκα, τον Μάριο Πλωρίτη και τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, απ' όπου αποφοίτησε το 1959. Στην «Ελεύθερη Λαϊκή Σκηνή» έπαιξε στην παρωδία του Μέντη Μποσταντζόγλου «Δον Κιχώτης» τον ρόλο του συγγραφέα Θερβάντες. Τέλος, πήρε μέρος στην «Οδό Ονείρων» του Μάνου Χατζιδάκι ερμηνεύοντας δύο τραγούδια της παράστασης, τις «Αδελφές Τατά» και το «Αερικό». Λέει κάπου για τη μετάβασή του από την ηθοποιία στο τραγούδι ο Γιώργος Ζωγράφος: «Το 1961 γνώρισα τον Μίκη Θεοδωράκη και στην παράσταση, που ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο, συμμετείχα στον Χορό. Το καλοκαίρι της επόμενης χρονιάς με φωνάζει στην παράσταση «Όμορφη Πόλη», για να τραγουδήσω το «Μέσα στα μαύρα σου, κυρά μου, τα μαλλιά» και την «Όμορφη πόλη». Θα έπαιζα και κάποιον ρόλο. Είχα τρελαθεί από τη χαρά μου, πανηγύριζα κυριολεκτικά. Και μια ωραία στιγμή, πέρασε ο Μίκης και μου λέει «Γιώργο, εσένα θα σε βάλω πρώτο στη χορωδία, διότι αυτά τα δύο τραγούδια θα τα δώσω στον Γιάννη τον Βογιατζή τον τραγουδιστή». Έγινα ράκος κυριολεκτικά, απογοητεύτηκα… Πήγα σπίτι μου και έκλαιγα, νόμιζα ότι είχα χάσει τα πάντα. Μετά από δυο-τρεις μέρες χτυπάει το τηλέφωνο και ήταν ο Αλέξης Σολομός. Μου λέει «Έλα γρήγορα, σε θέλει ο Χατζιδάκις στην πρόβα που κάνει στο θέατρο Κεντρικόν για την παράσταση «Οδός Ονείρων». Μόλις μπήκα στο Κεντρικόν, έπεσαν όλοι πάνω μου. Ο Χατζιδάκις μου έλεγε «Θα σου δώσω τραγούδια». Ο Σολομός μου έλεγε «Θα παίξεις στα σκετς, θα παίξεις........

© Cretalive