Dünya Günü'nü geride bırakırken, kültür sanatın iklim krizine dair izlerini sürmek istedim. Çünkü bu gün, yalnızca gezegenimizi tehdit eden krizleri hatırlamakla kalmıyor, sanatın bu krizlere nasıl yanıt verdiğini düşünmek için de bir fırsat sunuyor. Bilimkurgunun yakın akrabası 'Cli-Fi' (iklim kurgusu) türünün evrimi tam da bu noktada önem kazanıyor. Bilim dünyası veya siyaset her adım attığında, sinema buna sanatsal bir yanıt üretiyor. Artık yalnızca eğlendirmiyor; toplumsal bilinç inşa ediyor. İşte tam da burada, 2000'lerin başında 'Cli-Fi' terimini literatüre kazandıran, ki kendisiyle şahsen de tanışmışlığım var, Danny Bloom'un katkısı devreye giriyor. Bloom'un tanımına göre Cli-Fi, iklim krizini merkeze alan eserlerin yanı sıra, bu meselenin arka planda işlendiği tüm anlatıları kapsıyor. Yani bu tür, yalnızca distopik senaryolar sunmakla yetinmiyor; insan ile doğa arasındaki kırılgan ilişkiyi de kökten sorguluyor.

İklim krizi, edebiyatın en güçlü temalarından biri haline gelirken, eco-fiction (ekolojik kurgu) türü, doğa-insan ilişkisini, çevresel felaketleri ve ekolojik dengeyi derinlemesine sorgulayan eserlerle bu alanda kapsayıcı bir şemsiye işlevi görüyor. Türün kökleri aslında 19. yüzyıla dek uzanıyor: Jules Verne'in Buzların Sfenksi (1897) gibi eserlerde iklim temaları alegorik biçimde karşımıza çıkarken, 20. yüzyılda bu mesele edebiyatta daha bilinçli bir söylemle yer bulmaya başlıyor. John Steinbeck’in Gazap Üzümleri (1939), Amerikan Dust Bowl felaketini insani boyutuyla resmederek iklim krizinin toplumsal yarılmalara nasıl yol açtığını gösteren ilk kült eserlerden biri. 1960’lar ve 70’lerde ise çevre hareketlerinin yükselişiyle paralel olarak J.G. Ballard’ın The Burning World’ü ve John Brunner’ın The Sheep Look Up’ı gibi distopik eserler, su kıtlığı ve endüstriyel kirlilik gibi güncel tehditleri sert bir üslupla ele alarak türün sınırlarını genişletiyor. 21. yüzyıla geldiğimizde ise Margaret Atwood’un MaddAddam üçlemesi biyoteknolojik distopyaları, Paolo Bacigalupi’nin The Water........

© Birgün