Yakın tarihte silah bırakan veya kendisini fesheden çok sayıda örgüt var. İspanya’da ETA, Almanya’da RAF, Kolombiya’da FARC, Endonezya’da AÇE vb. Yine benzer şekilde ELN ile Bogota arasındaki “silah bırakma” görüşmeleri de ağır aksak, kesintilerle sürüyor.

21. yüzyılın ilk çeyreğinde silah bırakma kararı alan son örgüt PKK oldu. Ortadoğu’daki emperyalist “yeni dizayn”ın tetiklediği gelişmelerin neticesinde altı ayda pişirilen bu sürecin pek çok boyutu var.

Kuşkusuz ki her ülkenin, coğrafyanın, örgütün, yapının kendi özgüllükleri, farklılıkları söz konusu. Örgütlerin silah bırakması veya çatışma süreçlerinin sonlandırılmasın farklı veçheleri bulunuyor.

20. yüzyılın sonundaki Güney Afrika deneyimi direkt taraflar arasında yürütülürken Kuzey İrlanda’dan Bask Bölgesi’ne ve Kolombiya’ya kadar pek çok yerde ise gözlemci-garantör ülkeler, taraflar süreçte belirleyici oldu.

Değerlendirmede bulunurken bu özgüllükleri dikkate almakta yarar var.

• IRA: IRA ile İngiltere arasında 1998’de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması’nda ABD lideri Bill Clinton büyük rol oynadı. Clinton tarafından görevlendirilen ABD’li Senatör George Mitchell bizzat görev aldı. IRA 2005’te silahları resmen bıraktı.

• ETA: İspanya’daki Bask Bölgesi’nin bağımsızlığı için 1959’da silahlı mücadeleyi başlatan ETA, 2017’de kendisini feshetti. ETA ile Madrid arasındaki anlaşmada birden fazla uluslararası arabulucu ve aktör doğrudan veya dolayı olarak rol üstlendi. Norveç ve İsviçre gibi ülkeler görüşmeler ev sahipliği yaptılar. Uluslararası Temas Grubu, İrlanda eski Başbakanı Bertie Ahern, Kuzey İrlanda barış süreci danışmanı Jonathan Powell ön plana........

© Birgün