Depremler, yeryüzündeki en yıkıcı doğal afetlerden biri olarak tarihin her döneminde insanları korkutmuş, şehirleri yerle bir etmiş ve nice medeniyetin kaderini değiştirmiştir. Bugün hâlâ, gelişmiş sismoloji teknolojilerine rağmen kesin olarak “şu gün şu saatte deprem olacak” diyemiyoruz. Fakat bilim insanları bu hayali gerçeğe biraz daha yaklaştırmak için yeni bir cephe açtı: gökyüzü.

Evet, yerin altını dinlemekten bıkmayan araştırmacılar artık gözlerini uzaya, özellikle de iyonosfere çevirdiler. Çünkü yeryüzünün derinliklerindeki stres, bazen gökyüzüne sinyal gönderiyor olabilir. Ve biz de bunu okuyabilirsek, belki de depremlerin dilini çözebiliriz. İyonosfer, Dünya atmosferinin yaklaşık 60 kilometreden 1000 kilometreye kadar uzanan, Güneş ışınlarının gazları iyonize ettiği elektrik yüklü bir katmandır. Radyo dalgalarını yansıtır, GPS sinyallerini etkiler ve uzay-hava durumu dediğimiz olgulara sahne olur. İşte bu katman, yerkabuğundaki dev streslerin tetiklediği elektriksel ve manyetik dalgalanmalara karşı hassas bir kayıt defteri gibi davranma potansiyeline sahiptir. Depremden önce yer kabuğunda oluşan kırılma ve sürtünme, elektrik yükü birikmesine yol açabilir, bu yükler atmosferde elektriksel alan değişikliklerine ve dolayısıyla iyonosferde ölçülebilir anormalliklere neden olabilir. Bu fikir ilk başta oldukça spekülatif olarak görülüyordu ama yıllar içinde ciddi ölçümler ve istatistiksel analizlerle desteklenmeye başladı. Örneğin 2011 Tohoku (Japonya) depremi (Mw 9,0) öncesinde yapılan çalışmalar, depremden yaklaşık 40 dakika önce GPS istasyonlarının ölçtüğü iyonosferik toplam elektron içeriği (TEC) değerlerinde anormal bir yükselme tespit etti. Hokkaido Üniversitesi'nden Hayakawa ve arkadaşlarının analizinde, Japonya üzerindeki GPS ağı verileri depremden 40–50 dakika önce olağan değerlerin yüzde 30–50 üzerine çıkan TEC artışını gösterdi. Benzer şekilde 2004 Sumatra-Andaman depremi (Mw 9,1) öncesinde de Hint Okyanusu çevresindeki GPS istasyonlarında TEC anomalileri kaydedildi. Çin'in CSES (China Seismo-Electromagnetic Satellite) uydusu ise 2019'da Sichuan bölgesindeki Mw 6,0 büyüklüğündeki depremden günler önce iyonosferin alt kısmındaki elektron........

© Aydınlık