Yahya Kemal, Türk milletini “Ordu-Millet” olarak tanımlar. Süleymaniye’de Bayram Sabahı şiiri bu ruhu yansıtır. Haksız değildir; zira Türk ordusu, devletin bekasının teminatıdır. Ordu, Mehmetçiklerin toplamıdır. Mehmetçik ise Türk milletinin müşterek adıdır.

Türk askerî geleneği iki temel çizgi üzerinde gelişmiştir: süreklilik ve dönüşüm. Süreklilik, bozkırın hareketli süvari–okçu doktrini ile sağ–sol kanat ve merkez tertibini ifade eder. Dönüşüm ise, devlet yapısı, ekonomi ve teknolojideki değişimlere paralel olarak ordunun kurumsal örgütlenmesinin farklılaşmasını anlatır. Mete Han’dan Hun ve Göktürklere, oradan Karahanlı–Gazneli–Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet’e uzanan çizgi bu iki ekseni birlikte taşımıştır.

Mete Han ve “Onluk Sistem”

Türk ordusunun çekirdeği Mete Han döneminde şekillenmiştir. Ordu ve ülke sağ ve sol kanatlar ile merkez olarak düşünülmüştür. Birlikler on, yüz, bin ve on binlik (tümen) kademeleri üzerine matematiksel olarak inşa edilmiştir.

Bu yapı, sahte ricat, kanat sarkıtma ve kuşatma gibi taktiklerle birleşince bozkırın “hareket üstünlüğü” kurumsallaşmıştır. Hun okçusunun önünden kaçan düşmanın yaşama hakkı yoktu.

Hunlar ve Göktürklerde Süreklilik

Asya Hunları döneminde Mete’nin kurduğu çift kanatlı onluk sistem devletin iskeleti hâline gelmiştir. Hun devleti, ordu kavramının bizzat kendisidir. Avrupa Hunları’nda yazılı bir “onluk çizelge” zayıf olsa da, atlı–okçu taktiği ve kanat tertibi geleneği sürmüştür.

Göktürkler devrinde devlet Doğu ve Batı kanatlarına ayrılmıştır. Batı kolunun “On Ok” adıyla anılması, onluk düzenin siyasal ve askerî örgütlenmeye yerleştiğini gösterir. Bugünkü onbaşı, yüzbaşı, binbaşı gibi rütbe adları bu geleneğin dilsel mirasıdır; ancak artık birebir 10/100/1000 kişilik birliklere karşılık gelmez.

İslâmî Devir: Karahanlı, Gazneli ve Selçuklu Dönemleri

İslâmiyet’in kabulüyle Türk ordu........

© Antalya Son Haber