İstanbul Gelişim Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Keisuke Wakizaka, Ermenistan'da kilise ile devlet arasındaki güç mücadelesini ve kimlik siyasetindeki dönüşümü AA Analiz için kaleme aldı.

***

Ermeni toplumu, dini bir cemaatten etnik-milli bir gruba dönüşen bir yapı olduğu için kilise, toplum ve siyaset üzerinde oldukça etkili bir rol oynuyor. 19. yüzyılda başlayan seküler Ermeni milliyetçiliği de bu etkiyi kullanmak amacıyla Ermeni Kilisesi’ni kendi denetimine alarak toplum üzerinde hakimiyet kurdu. Bu gelişmeden sonra Eçmiadzin ve Kilikya Ermeni Patrikhaneleri ile Ermenistan’daki siyasi iktidar ve diaspora arasında yakın ilişkiler oluştu. Bugün de kilisenin kimlik üzerindeki etkisinin güçlü bir şekilde devam ettiği açıkça görülüyor.

Fakat özellikle 2020 yılındaki İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra Ermeni milli kimliğinin çerçevesi, dış politikayla birlikte yeniden değerlendirilmeye başlandı. Buna bağlı olarak Ermenistan, dış politikada Rusya yanlısı çizgiyi izlemek yerine Batılı ülkeler ve Türkiye ile ilişkileri güçlendirmeye yöneliyor. Ermenistan’ın uzun süredir benimsediği dışlayıcı Ermeni milliyetçiliği ve Türkiye karşıtı politikalar, ülkeyi bölgesel anlamda izole ederken, Rusya'nın etkisi altında bir yapıya dönüştürdü ve halkı ekonomik olarak zor durumda bıraktı. Bu koşullar altında, Türk karşıtlığına dayanan dışlayıcı etnik Ermeni milliyetçiliği ile gerçeklik arasındaki çelişki giderek derinleşti. Siyasette Karabağ Klanı’nın (eski Cumhurbaşkanları Robert Koçaryan ve Serj Sarkisyan'ın da içlerinde olduğu bir ekip) yanında konumlanarak etkili olmaya çalışan Eçmiadzin Patrikhanesi ise bu süreçte halk üzerindeki siyasal etkisini kaybetmeye başladı.

Özellikle 2020 yılındaki İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bu dönüşüm daha belirgin hale geldi. Savaşın ardından 2021 yılında gerçekleşen darbe girişiminde Eçmiadzin Patrikhanesi, ordu, istihbarat ve muhalefet, darbecileri desteklemesine rağmen girişim başarısız oldu. Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın seçimleri yeniden kazanması, kamuoyunda Karabağ meselesi ve Ermeni sorununun artık ekonomik refah kadar öncelikli olmadığı yönünde bir farkındalık yarattı.

Seçim zaferinin ardından Paşinyan liderliğindeki Ermenistan hükümeti, geleneksel........

© Anadolu Ajansı Analiz