Gagauzya Moldova Cumhuriyeti'nin güneyinde, Ukrayna sınırına yakın bir bölgede yer alan özerk bir bölgedir. 1995 yılında Moldova Parlamentosu tarafından kabul edilen özel bir yasa ile Gagauzlara kültürel, dilsel ve idari özerklik tanınmıştır. Bölgenin başkenti Komrat (Comrat) olup, diğer önemli şehirleri Çadır-Lunga (Ceadîr-Lunga) ve Vulkaneşti'dir. Gagauzya, toplamda 1.832 km²'lik bir alanı kapsar ve 2024 yılı itibarıyla nüfusu yaklaşık 110.400'dür.

Tarihî olarak Gagauzlar, 19. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Bulgaristan topraklarından göç ederek Besarabya bölgesine yerleştiklerine dair yaygın düşünce vardır. Bu bölge, 1812 yılında Bükreş Antlaşması ile Rusya İmparatorluğu'na bırakılmıştır. Gagauzlar, özellikle Nogay Türklerinin boşalttığı köylere yerleştirilmiş ve zamanla bu bölgede yoğunlaşmışlardır . Nogaylar; Altın orda Devletinin dağılmasından sonra 15i asırda batıya göç eden Tatar ve Türkmenlerdir. Adını Cengiz Han’ın torunlarından Nogay’dan alır. Kıpçak Türkçesi konuşurlar Sünni. Müslümandırlar. Osmanlıda sınır koruyuculuk görevi yaptılar. Aşiret halinde çadır kültürü ile yaşayan cesur insanlardı.1768-1774 Osmanlı Rus savaşı sonunda Osmanlı yenilince Besarapya 1774 Kaynarca Anlaşması ile Rus bölgesi kabul edildi. Nogaylar Besarabya ve Kırımdan çıkarıldı. Binlerce Nogay öldürüldü. Kaynaklar haftalarca süren katliamlarda her gün yedibin Nogay’ın katledildiğini yazar. Katledilen Nogayların toprakları boş kalınca kendi dinlerinden Gagauzları Bükreş anlaşması ile 1812’de Balkanlardan buraya Ruslar yerleştirmiş. Bu coğrafyaya Gagauzya denmiş.

Bu ülkeyi tanımak ve yerel kültürel inceleme yapmak üzere ; 4 Mayıs 2025 tarihinde Antalya’ dan Moldavya’nın başkenti Kişnev şehrine yirmi beş arkadaşla Gagauzya’ya üç günlük ziyaret için Moldavya Havayollarına ait carttır uçağı ile uçtuk. Gayemiz Türkiye Türkçesine yakın bir şive ile konuşan Gagauz halkının geleneksel Hıdırellez şenliklerine katılmak bölgeyi ve halkı tanımaktı. İlk gün bizi Komrat belediye başkanı misafir etti. İki........

© Akdeniz Gerçek