Kur’an’da net bir biçimde nafaka (yiyecek, giyecek ve barınma gibi temel ihtiyaçlarını karşılama) görevi erkeğe farz olarak yüklenmiştir. (Bkz. Nisa 4/34, Bakara 2/233, Talak/7) Bu farziyet, sadece nafaka görevini değil, nafakayı temin etmek amacıyla yapılan tüketim alışverişini de kapsar.

“Erkekler, kadınlar üzerinde kavvâmdırlar; çünkü Allah, insanların kimini kiminden üstün kılmıştır. Bir de erkekler mallarından harcamaktadırlar.” (Nisa 4/34)

“…Onların (annelerin) örfe uygun olarak beslenmesi ve giyimi babaya aittir.” (Bakara 2/233)

“Geniş imkâna sahip olan, nafakayı imkânına göre versin. Rızkı kısıtlı olan da, Allah’ın kendisine verdiğinden versin...” (Talak 65/7)

Burada geçen ifadeler, geçim ve temel ihtiyaçları temin etmenin erkeğe farz olduğunu gösterir. Erkeğin bu farzı yerine getirmesinin aracı da alışveriştir. Farz olan sonucun (nafaka) gerçekleşmesi için gerekli olan sebep (alışveriş) de bu bağlamda farz olur.

Erkeğin alışveriş yapması bir araçtır, amaç nafakayı temin etmektir. Amaç (nafaka) farzsa, amaca götüren yolda (alışveriş de) farzdır. Yani alışveriş yapmak burada nafaka yükümlülüğünün bir uzantısıdır.

Kur’an’da kadınlara yönelik "evin geçimini sağlayın", "alışveriş yapın", "nafaka temin edin" minvalinde tek bir emir yoktur. Aksine, Kur’an’da kadınlara bu yükümlülüğün verilmediği açıktır. Kur'an'da nafaka temin edilmesi görevinin ev bağlamında erkeğe verildiği de açıktır.

Kur’an’da kadınlara bu şekilde nafaka temin etme görevi verilmediğine göre, bu işi yapmayan kadının günaha girmesi söz konusu değildir. Bu da gösterir ki alışveriş yapmak kadına farz değildir, tercihe bağlıdır. Kadın yaparsa eşinin yükünü paylaşmış olduğundan hayır işler ve sevap kazanır, lakin yapmayı tercih etmezse günaha girmez.

Kur’an’da direkt olarak “alışveriş yapın” emri yoktur ama nafaka temin etme görevi doğrudan vardır. Bu nafaka görevinin gerçekleşmesi için alışveriş yapılması bir zorunluluktur Tıpkı Maide/6’da “su bulamamışsanız, temiz bir toprakla teyemmüm edin” buyruğunda, “su arayın” emri direkt geçmesede dolaylı bir emir olarak verilmiş olması gibi… Çünkü su abdest için gereklidir. Nafaka meselesi de böyledir. Nafakanın temini için alışveriş yapmak da farz hükmüne girmiş olur. Bu görevde erkeğe verilmiştir.

Maide/6'da namaz abdesti anlatılırken "yıkayın" ifadesi geçer ama direkt olarak "su kullanın” denmez, lakin abdest için su zorunludur. Aynı şekilde Kur'an'da erkeğe hitaben direkt olarak “alışveriş yap” denmez lakin nafaka temini için alışveriş zorunludur.

Nafaka farz olduğuna göre, bu farzın gerçekleşmesini sağlayan alışveriş de bu bağlamda farz olur. Kur’an’da nafaka sağlama görevi net biçimde erkeğe verildiğinden bu da geçim temini ve alışveriş yapma sorumluluğunu da beraberinde getirir. Kadının nafaka sağlama sorumluluğu olmadığı için alışveriş yapmak kadın için değil de, erkek için bir görev olur. O halde kadın alışveriş yapmayı tercih etmediğinde sorumlu tutulmaz. Erkek bu görevi yapmazsa eğer, Kur’an’daki nafaka sağlama emrini ihmal etmiş olacağından günaha girmiş olur.

Nur/37’de, alışveriş ve ticaretin erkeklere yönelik kullanılmış olması, alışveriş ve ticaret yapan erkeklerin Allah’ı unutmaması bahsedilerek, kadınlardan hiç bahsedilmemesi, alışveriş ve ticaret gibi rızık temini ve geçimle ilgili faaliyetlerin erkekler tarafından yapılmasının farz olduğuna işaret eder.

Nisa/34’e göre, kadının çalışması, alışveriş yapması, evin geçimini sağlaması gibi bir dini yükümlülüğü yoktur. Bu sebeple, Cuma/9’daki “alışverişi bırakın” emri üzerinden cuma namazına çağrılma emri, yalnızca bu tür yükümlülükleri olan erkeklere yöneltilmiştir.

Cuma 62/10: “Namaz kılındıktan sonra yeryüzüne dağılın ve Allah’ın lütfundan (rızkından) arayın. Allah’ı çok anın ki kurtuluşa eresiniz.”

Bu ayet, cuma namazından sonra tekrar rızık aramaya, yani ticarete, alışverişe, işe dönüşe izni veriyor. “Allah’ın lütfundan (rızkınızı) arayın” emri, net bir şekilde geçim için kazanç peşine düşmeyi kasteder. Bu da, bir önceki ayet olan Cuma/9’da cuma namazı için işi, alışverişi durdurma emri verilen kimselerin, alışveriş, geçim ve ticaretle yükümlü olanlar olduğunu göstermektedir. Kadın, alışveriş, geçimi temin etme ve ticaret yükümlüsü olmadığı için, bu yükümlülüğü taşıyan kimselere yönelik gelen cuma namazı emrinin muhatabı da değildir.

Kadınların alışveriş yapma sorumluluğu, nafaka ve ticaret yükümlülükleri yoktur. (Nisa 4/34, Bakara 2/233, Talâk 65/6-7) Cuma 62/9’daki alışverişi bırakma emri, geçim sorumluluğu erkeklere ait olduğu için onlara yöneliktir. Kesintiye uğrayan alışverişin, ticaretin devam ettirilmesini amaçlayan Cuma 62/10’da........

© Akasyam