Sava ve idiyet artk ne devlet buyruklaryla ne de eski byk anlatlarla izah edilebilir. ''Yekpre'' toplum yerini katmanl, ou zaman elikili ve sorgulayc bir yapya terk etmi; mterek hikyenin ve dayanmann yeniden ins, gnmz toplumunun baat mes'elesi hline gelmitir.

Salih imek/ Yazar

Sava, insan topluluklarnn karlat en byk imtihlardan biri olagelmitir. Lkin bu imtihn, gnmzde artk yalnzca ordularn deil, toplumun btn kesimlerinin itirk ettii bir hdise mhiyetine brnmtr. Roma'dan in'e, Osmanl Trkiye'sinden ngiltere'ye kadar muhtelif corafyalarda, savan sebebi, toplumsal anlam ve toplumda bulduu mkes her devirde farkllk gstermitir. Evvel zamanda savalar ekseryetle hnedanlar yhut belirli zmreler arasnda cereyn eder, sradan insanlar iin daha uzak bir tecrbe tekl ederdi. Zamanla, siyas ve iktisad yaplarn deiimiyle beraber, sava dorudan halkn kaderini tayin eden bir mevki kazand. Fransz Devrimi srasnda 1793 ylnda tatbik edilen leve en masse, yani zorunlu askerlik, bu dnmn somut bir mislidir.

Bu deiimin arka plannda, savan toplumsal dinamiklerinin - yani dayanma, tekilt ve ideoloji gibi - nasl evrildii mes'elesi yatar. Modern sava sosyolojisinin mhim sims Sinisa Malesevic'e gre, bir toplumun savama irdesi ana stna yaslanr: 1. insanlar arasndaki dayanma ilikileri 2. devletin yhut topluluun rgtlenme kabiliyeti 3. ve nihyet, savan hakl gsterilmesini salayan ideolojik ereve. Tarih boyunca bu unsur bir araya geldiinde, toplumlar sava durumunda etkili ekilde mobilize olabilmitir.

Fransz htilli'nden sonra ortaya kan "vatanda ordusu" fikri, savan bir hnedan yhut snrl zmre mes'elesi olmaktan kp, dorudan halkn ortak sorumluluu hline gelmesinin yolunu amtr. Napolyon'un ordular, Alman ve Rus seferberlii, Birinci ve kinci Dnya Savalar'ndaki kitlesel mobilizasyon, modern toplumlarda vatan iin savamak dncesinin hem pratikte hem de zihnyette derinletii tarih dnm noktalardr. Savan salt asker zarret deil, toplumsal bir grev olarak deruhte edilmesinde propaganda, marlar, eitim ve edebiyat mhim bir rol oynamtr.

Savama iradesi

Trkiye'nin yakn tarihinde de Birinci Cihan Harbi ve Mill Mcadele dnemi, toplumun neredeyse btn katmanlarnn "vatan mdafaas" etrafnda kenetlendii, dayanmann ve mterek inancn berraklat devirlerdir. Sovyetler Birlii'nde ideoloji, milyonlar cepheye sevk eden baat bir kuvvet olmutur. Almanya'da ve ngiltere'de ulusal kimlik ve mterek kader duygusu, toplumun sava irdesini pekitirmitir.

Ne var ki, 21. asra gelindiinde bu manzara deimeye balamtr. Souk Sava'n bitiiyle birlikte, toplumu fikirde bir arada tutan byk ideolojik anlatlarn te'siri belirgin ekilde zayflamtr. Refhn artmas, ehirleme, kresel etkileimin hzlanmas ve teknolojik gelimeler, bireylerin kendi hayatlarn nceledii, "savamak zarr midir, yoksa ahs bir tercih mi?" sorusunu daha ok sorduklar yeni bir dnemi balatmtr. Zorunlu askerlik birok lkede tedricen terk edilmi, kitlesel fedakrlk arlar yerini ferd sorgulamalara brakmtr.

Gnmzde sava ve idiyet gibi kavramlar, artk yekpre bir cevaba ship deildir. Gen kuaklar, "uruna lnecek" deerler hususunda daha sorgulayc, hatt ou zaman mtereddit davranmaktadr. Sinisa Malesevic'in de vurgulad gibi, savan toplumsal meruiyeti ancak dayanmann, rgtl gcn ve mterek inanlarn yeniden retilebildii lde srdrlebilir. Lkin bugnn dnyasnda bu unsurun en........

© Açık Görüş